Molla Münir Hadiyev`in Başkurt Tarihi adlı eserinin çeviri ve incelenmesi

Abstract

Başkurtlar, Rusya Devleti'ne dâhil olmadan önce İdil-Ural bölgesinde kendi kadim topraklarında Kazan Hanlığı'na tabi olarak yaşıyorlardı. Kazan Hanlığı'nın yıkılmasından ve Başkurt topraklarının Ruslar tarafından işgalinden sonra Ural bozkırlarına çeşitli milletler yerleşmeye başladı. Bunlar arasında Rus bozkırlarından kaçan İdil-Ural halkları; Mişerler, Tatarlar, Çirmiş ve Çuvaşlar'ın ardından Rus halkları da yer alıyordu. Bu durum Başkurtlar arasında büyük huzursuzluklara sebebiyet verdi. Rusların bu bölgede izlediği asimilasyon ve sindirme politikaları asırlarca sürecek olan Başkurt isyanlarının fitilini ateşledi. Rusya'ya karşı sürdürülen sayısız bağımsızlık mücadelesi Rusya tarafından kanlı bir biçimde bastırıldı. Rusya Müslümanları arasında XX. yüzyılın başlarında ilmi ve kültürel faaliyet alanlarında büyük bir ilerleme yaşandı. Asırlardır devam eden Rus emperyalizminin bıraktığı derin izlerin ardından kendi dini ve milli meselelerini araştırmaya ve sorgulamaya başlayan Tatar aydınları, ŞehabeddinMercani, İsmail Gaspıralı, Rızaeddin Fahreddin ve daha birçok yenilikçi din ve fikir adamının açtığı yolu takip ederek ilim, kültür ve medeniyet sahasında önemli eserler ortaya koydular. Tarih ve medeniyet alanında bu çizgide eserler ortaya koyan aydınlardan biride Hadiyev'dir. Molla Münir Hadiyev'inBaşkurt Tarihi adlı eseri bu dönemde kaleme alındı. Hadiyev eserinde Başkurtları en eski devrinden alarak 19. yüzyıla kadar Başkurt tarihini, Başkurtların menşeini, yaşadığı bölgeleri, örf ve adetlerini, inançlarını, Başkurt Ülkesi'nin Ruslar tarafından işgalini ve Ruslara karşı iki yüz yılı aşkın devam eden Başkurt isyanlarını ele almıştır.Anahtar Kelimeler: Hadiyev, Başkurt, İdil-Ural

Bashkirs before included in the Russian Empire lived in the Volga-Ural region in their own ancient homeland depending on the Han of Kazan. After the collapse of the Han of Kazan, following the invasion by the Russians, various nations and the Ural steppes began to be settled in the territory. These people included the İdel-Ural people, Tatars, Mişers, Çirmiş, and Çuvaşs then Russsian people began to setle here. Fleeing from the Russian Volga-Ural steppes. This situation caused a considerable unrestamong Bashkirs. The assimilation and suppression policies that was followed by the Russians sparked the fire of Başkırt rebellion that was to continue fo years. Numerous on going struggle for independence against Russia was suppressed in a bloody way by Russia. At the beginning of 20. Century, among Russian Muslims there happened a great progress in the field of scientific and cultural activities. Following the deep scars of Russian Imperialism that have been going through for years, Tatar intellectuals, Şehabeddin Mercer Thani, Ismail Gasprinski Rızaeddin Fahreddin and many more scholars began to search into innovative religious and science by following the path that was opened before them by other scholars produced important works of culture and civilization. Hadiyev is one of them who produced Works paralel to that line. History of the Bashkir Hadiyev named Mullah Munir was penned during this period. Hadiyev in his work gave a ground for two hundred years of on going Bashkir rebellion against invasion by the Russians and set a place starting from the origin of Bashkirs' origin from the earliest age, their living area, customs and traditions, their beliefs.KeyWords : Hadiyev, Bashkir, İdel-Ural