Tatar Türkçesinde fiillerin istemi

Abstract

Bu çalışmada Tatar Türkçesindeki fiillerin istem durumları incelenmiştir. Fiilin sözlüksel unsurlar arasında kendine bağımlı kılabildiği ya da yönetebildiği eyleyenler fiilin istemi olarak adlandırılırlar. Bu eyleyenler yüzey yapıya çıkarken farklı durum ekli tamlayıcılar isterler. Fiiller, aynı anlamda kullanılmalarına rağmen farklı dillerde hatta aynı kökten gelen lehçelerde bile farklı durum ekli tamlayıcılar almaktadır.Bu tez çalışmasında, sözlüksel bir unsur olan fiillerin istem durumları incelenirken modern istem dil bilgisi kuramından hareket edilecektir. Tatar Türkçesindeki fiillerin anlam değişikliklerine bağlı olarak gerçekleşen mantıksal ve sentaktik istem durumları ortaya konulacaktır.Fiillerin seçiminde `TATAR TİLİNİÑ AÑLATMALI SÜZLİGİ`, Kazan 1979(3 cilt)` adlı eserden yararlanılmıştır. Araştırmacıların çalışmayı daha rahat takip edebilmeleri için tezde kullanılan fiiller Kiril Alfabesinden Latin alfabesine aktarılmıştır. Ayrıca Latin alfabesine aktarılan fiillerin anlamlarının daha rahat anlaşılabilmesi için, fiillerin anlamları parantez içinde Tatar Türkçesinden Türkiye Türkçesine çevrilmiştir. Bu çeviri sırasında Mustafa Öner'in `Kazan Tatar Türkçesi Sözlüğü` esas alınmıştır. Böylece Tatar Türkçesindeki fiillerin istem potansiyelleri değerlendirilmiştir.Anahtar Kelimeler: İstem, fiil, Tatar Türkçesi.

In this study, valency information of Tatar Turkish was handled. Valency means actions which verb can make self-dependent or manage among lexical elements. These actions require subordinatives with different case suffixes while arising surface structure. Verbs take subordinatives with different case suffixes in different languages-even in paranymous dialects in spite of being used in the same meaning.In this thesis, starting point was the Theory of Modern Valency Grammar while valency of verbs that is a lexial element was being examined. It will be presented logical and syntactical valency states which occur depending on the meaning changes of the verbs in Tatar Turkish.In the choice of Tatar Turkish verbs,` `TATAR TİLİNİÑ AÑLATMALI SÜZLİGİ (Kazan, 1979)` was taken into account. Verbs in the thesis were transferred from Cyrillic Alphabet to Latin alphabet so that researcherscould succeed easily. Additionaly the meanings of verbs were translated from Tatar Turkish to Turkey Turkish into the paranthesis so that the meanings of verbs transferredto Latin alphabetcould be understandable. During this translation `Kazan Tatar Turkish Dictionary of Mustafa Öner was based on. In this way, the valency potentials of verbs in Tatar Turkish were examined.Key words: Valency, verb, Tatar Turkish