XIX.yüzyılda denizcilik teknolojisindeki gelişmeler ve deniz ticaretine etkisi

Abstract

Denizcilik, tarihin ilk dönemlerinden itibaren insanların, toplumların ve devletlerin arasında vazgeçilmez bir köprü olmuştur. Kara taşımacılığına göre birçok avantajı olması sebebiyle ticarette büyük oranda istifade edilen bir seçenek olagelmiştir. Deniz ticaretini etkin bir şekilde idame edebilmek için gereken en önemli unsurlar ise hiç şüphesiz ki gemilerdir. Haritacılık bilgisi, coğrafya, astronomi, gemi yapım tekniği, teknolojisi, gemi sevk sistemleri çağlar boyunca ne kadar değişse de deniz ticareti bir zincir olarak düşünüldüğünde zincirin son baklası daima gemiler olmuştur. Bilim ve teknolojide görülen gelişmelerin ilk uygulamaya konulduğu alanlar genellikle zenginlik ve refahın kaynağı olan ticaret ile devletler arasında ölüm-kalım mücadelesi olarak görülen savaşlar olmuştur. Denizcilik ve gemi yapım teknolojisi ise hem deniz ticareti hem de deniz savaşları ile doğrudan ilişkili olduğundan denizcilik teknolojisindeki gelişmeler deniz ticaretinin idame şeklini ve deniz harbinin taktiklerini belirleyen esas unsur olmuştur.İnsanlık tarihinin son iki yüzyılına kadar birçok alanda olduğu gibi gerek harp gerekse ticaret odaklı icra edilen denizcilik faaliyetleri de büyük ölçüde insan gücü ve tabiat şartlarına bağımlı olarak yapılıyordu. Ancak bu dönemde buhar gücünün her alanda etkin bir şekilde kullanılmaya başlanması ile denizcilikte de çığır açan gelişmeler görülmüştür. Buharlı makine donanımlarına sahip gemilerin denizlerde boy göstermesi ile önce deniz ticaretinde, ardından deniz harbinde yeni konseptler oluşmuştur. Buharlı gemilerin deniz ticaretinde kullanılması ile dünyanın tüm denizleri doğa şartlarına bağımlı kalmaksızın küresel ticarete açıldı. Buharla beraber uskur teknolojisinin gemilerde kendine yer bulmasıyla bir yandan gemi güvertesinde daha fazla emtia taşınmasına olanak sağlandı diğer yandan deniz harplerinin çehresi de yeni bir hüviyet kazandı.. Aynı dönemde buhar makinesiyle beraber gelişen metalürji teknolojisi sayesinde de önceleri demirden ve daha sonraları çelikten daha sağlam gemiler inşa edilerek ticari alanda bir seferde çok daha fazla ticari emtiayı nakletmek, savaş gemilerinde ise daha büyük çaplı ağır topları ve sonrasında iki-üç namlulu taretleri konuşlandırmak mümkün olmuştur.XIX. yüzyılda denizcilik teknolojisinde görülen gelişim, gerek buhar makinesi donanımının ticaret/savaş gemilerinde kullanılması gerek gemi inşa tekniğinde görülen ilerlemeler açısından ele alınarak irdelenmiştir.Anahtar Kelimeler: Yelken, Buhar Makinesi, Yandan Çark Donanımı, Uskur.

Seafaring have always been a unforgiven bridge between people, societies and states throughout the history. Because of the advantages it has against the land trade, maritime trade has been mostly choosen option for trade.For keeping the maritime capacity of a state at a efficient level, the most necessary elements are, with no doubt, ships. No matter how far development gained in map making, geography, astronomy, propulsion systems, shipbuilding techniques and technology, ships are the last and most important elements in the chain of the maritime trade.In history, trade and weapon technology(which plays a vital role in warfare) are the most important areas that technological improvements are first put on the practise. Because seafaring and shipbuilding technology are directly related to maritime trade and naval warfare, improvements in maritime technology has played a critical role in determining the character of maritime trade and naval warfare.Until the end of the XVIII. century, eighter maritime trade or naval operations remained mostly depended on the human force and meteorological conditions. But with the common use of steam power in this period, fascinating innovations had seen in seafaring. By the use of steam powered ships, there had been new concepts first in maritime trade and aproximately half a century later in naval warfare.When the steam powered vessels started to use in maritime trade, all the seas became the arena of global trade independent from the meteorological conditions. In cooperation with the steam power, screw vessels had changed the nature of naval warfare as well. In addition to that, improving metalurgy techniques made iron and then steel hulled vessels possible. Iron and steel hulled vessels gave the way to the opportunity of transporting very large quantity of goods at once and for warships it could be possible to carry heavy guns and then double or tripple barreled turrets. The improvements in the seafaring technology in XIX. century has been analysed from the perspective of both use of steam power in trade/warships and new ship constructing techniques.