Erzurum İlindeki tarım işletmelerinin brüt üretim değeri kriterine göre tiplendirilmesi ve planlanması

Abstract

ÖZET Tarım işletmelerinde yapısal değişikliği gerçekleştirmeyi ve bu işletmeleri geliştirmeyi amaçlayan bilimsel çalışmalar kapsamında olmak üzere hazırlanan bu tezde, Doğu Anadolu Bölgesi'nde bulunan tarım işletmelerinde mevcut üretim desenini belirlemek, bu bileşim içinde bitkisel üretim ve hayvancılık ana üretim kollarını, kaynak ihtiyaçları ve işletmeye gelir katkıları açısından analiz etmek ve sonuçta bölgede ana üretim kollarında ihtisaslaşmaya yönelmiş tarım işletmeleri için şartlara en uygun işletme planlarım oluşturmak amaçlanmıştır. Araştırma yöresi olarak Erzurum ilinin altı ilçesi seçilmiştir. Araştırmada işletmeler, sahip oldukları arazi varlığına göre; 51 dekardan küçük, 51-100 dekar ve 100 dekardan büyük olmak üzere üç gruba ayrılarak ve tiplendirilerek (bitkisel üretim işletmeleri, hayvancılık işletmeleri, karma tarım işletmeleri) incelenmişlerdir. Kullanılan veriler 1994-95 üretim döneminde Tabakalı Örnekleme Yöntemi ile belirlenen 184 tarım işletmesinden, anketlerle elde edilmiştir. Optimum planların oluşturulması ve yeter gelirin sağlanabileceği asgari işletme büyüklüğünün tespitinde Doğrusal Programlama Yöntemi kullanılmıştır. Yıllık faaliyet sonuçlarına göre, mevcut şartlarda, işletme başarısı yüksek grubun 51 dekardan küçük olanlar, başarılı işletme tipinin ise hayvancılık işletmeleri olduğu görülmüştür. Planlama sonucunda, işletmelerde işgücünün %58.99'unun değerlendirilebileceği, işletmelerde mevcut traktör varlığının yeterli olduğu, ilave işletme sermayesine ihtiyaç duyulduğu anlaşılmıştır. Mevcut organizasyona göre optimum planlarda brüt kârın %2.04 ile %61.73 arasında değişen oranlarda arttığı görülmüştür. Araştırma yöresinde 7.42 nüfuslu bir çiftçi ailenin yeter geliri sağlayabileceği asgari işletme büyüklüğü; 48.00 dekar sulu ve 77.94 dekar kıraç tarla arazinin yanında, 9.29 dekar çayır, 0.77 dekar ağaçlık, 8.57 ÜB melez ırk süt sığın, 20.00 ÜB morkaraman koyun ve bunların barındırılabileceği 86 m2 ahır ile 54 m2 ağıl olarak hesaplanmıştır. Belirlenen optimum planların uygulanmasında gerekli önlemler, Giresun'da Fiskobirlik tarafından fındık üretiminin, İzmir'de Tariş tarafından çekirdeksiz üzüm ve zeytin üretiminin yönlendirilmesi örneklerinde olduğu gibi, araştırma bölgesi Doğu Anadolu'da kurulacak `Hayvancılık Kooperatifleri` aracılığı ile alınabilir ve bölgede mevcut tarımsal sorunlara, büyük ölçüde, çözümler bulunabilir.

SUMMARY The objectives of this study is to determine existing production pattern of the agricultural enterprises in the Eastern Anatolia, to Analyze the shares of animal and crop production in terms of input requirements and income contribution, and finally to prepare farm plans being adequate to the conditions for the farms which are specialized on major production branches. The region of this study consists of six towns in Erzurum Province. Agricultural enterprises are analyzed by dividing into three groups in terms of size as less than 51 da, 51-100 da and more than, 100 da. and into three types in terms of production pattern as animal, crop and mixed farms. The data used in this study were collected in 1994-95 production period from 184 farms by surveying using rank sampling method. Linear programming methods is used to make optimum farm plans and to determine least farm size which can provide sufficient income. According to the results of annual activities, successful farm group is less than 51 da and successful farm type is animal farms in existing conditions. According to the outcomes of optimum plans; 58.99 percent of total farm labor force in average is utilized, the need of tractor force is less then the present amount and there is farm capital shortage. In optimum plans compare to existing organization, gross profit increased by from 2.04 to 61.73 percent. The least farm size which provides sustainable income for a family with 7.42 people is calculated as being a farm having 48.00 da irrigated, 77.94 da dry, 9.29 da forage and 0.77 da wooded land, 8.57 cross-breed milk cow, 20.00 morkaraman sheep, 86 m2 stable and 54 m2 sheepfold. To apply these optimum plans, it is suggested to establish Animal Cooperatives in Eastern Anatolia Region like Tariş in Western Anatolia and Fiskobirlik in Northere Anatolia Region.