Ahmed b. Yahya b. Cabir el-Belazuri Ensabu`l-Eşraf`ın Abbasoğulları kısmının kaynakları

Abstract

TEZ ÖZETİ Hicrî III. yüzyıl tarihçilerinin en muteberlerinden kabul edilen Ahmed b. Cabir b. Yahya el-Belazuri'nin Ensabu'l-Eşraf adlı eseri tarihin birçok kesiminde (nesep, siyasi tarih, şiir) kullanılan bir eserdir, tslam tarihçileri arasında kendinden önceki dönemin yazılması yaygın bir uygulamadır. Az sayıda tarihçi yakın tarihi ve kendi dönemini kaleme almıştır. Belazuri kendi dönemini olmasa da yakın tarih üzerine yazmış bir tarihçidir, ayrıca devlet memuru olması yazdıklarına ayrı bir önem katmaktadır. Her ne kadar iktidarda olan ailenin tarih olarak kendisine yakın kısmına hiç girmemişse de Hz. Abbas ve diğer ilk halifelerin dönemleri hakkında çoğunlukla Medaini'ye dayansa da hiçbir yerde rastlayamadığımız birçok rivayetler de bulunmaktadır. Müellifin eserinin Emevileri kapsayan kısmı üzerine Suudi Arabistan'da Muhammed Casım Hammadî el-Meşhedanî bir doktora çalışması yapmış bulunmaktadır. Bizim çalışmamız ise iki ana kısımdan teşekkül etmektedir : Birincisi, Belazuri'nin arka planı diyebileceğimiz siyasi tarih, tarihçilik, katiplik gibi konulara değinirken ikinci kısımda Belazuri'nin bizzat kullandığı kaynakların tespiti, ayrıntılı tanıtılması (Hocaları ve talebeleri ile birlikte), bu ravilerin rivayetleri ve bu rivayetlerin orijinalite derecesi hakkında bilgi verilmiştir. Giriş Bölümü'nde Belazuri'nin vefatına kadar olan dönemde İslam Dünyası'nın durumu birkaç açıdan ele alınmaya çalışılmıştır. Bunlardan birisi Belazuri zamanına kadar olan siyasi tarih ele alınarak hakkında çok az bilgi bulunan müellifimizin hayatı bu siyasi ortam paralelinde görülmeye çalışılmıştır. İkinci kısımda yine Belazurî'ye kadar olan dönemdeki tarih yazıcılığı değerlendirilmeye çalışılmış ve müellifimizin bu kontekstteki yerine bakış yapılmıştır. Birinci Bölüm ise Belazuri'nin mesleği olan katipliğin doğası ve Belazuri'nin tarihçiliği konularına ayrılarak tamamen Belazuri üzerine yoğunlaşılmıştır. İkinci Kısımda Ensabu'l-Eşraf in Abbasoğulları kısmının kaynakları incelenmiştir. Bu kısımda Emeviler kısmında bulunmayan raviler ayrıntıyla (hem kendileri hem hocaları hem de talebeleri) ele alınmış, bu insanların kimler, nasıl insanlar oldukları üzerindeki mümkün bütün bilgiler biraraya getirilmeye çalışılmıştır. Ayrıca bizim çalışmamızın farklı yönü bu ravilerin aynı zamanda rivayetlerinin de ne kadar orijinal olduğu konusunun araştırılmış olmasıdır. Bazı durumlarda raviler hakkında hiçbir bilgiye rastlanılamamış (az olsa da) bu nedenle bu kişilerin rivayetlerinin tarih literatürünün belli-başlı eserlerinde bulunup bulunmadığına da bakılması faydalı olmuştur. Üçüncü ve son kısımda ise, ikinci bölümde ulaşılan bilgilerin istatistiki bir tarzda değerlendirmesi ve araştırmamıza konu olan kısımda Belazuri'nin Abbasilerin siyasi tarihiyle alakalı verdiği bilgilerin Taberi ile hem rivayetin kendisi hem de raviler açısından mukayesesi yapılmıştır. Sonuç bölümünde Belazuri'nin rivayet sırasında kullandığı tabirlerin yorumlanması ve üçüncü bölümde toplu olarak sunulmuş olan bilgilerin yorumlan yer almaktadır. ? ?

ABSTRACT `AHMAD B. YAHYA B. CABIR AL-BALADHURI : HIS SOURCES ON ABBASIDS IN ANSAB AL-ASHRAF' Ahmad b. Yahya b. Cabir al-Baladhuri is one of the outstanding historians of the III. century AH. His famous work Ansab al-Ashraf which is both a genealogical and historical study, has always attracted interests of scholars on Islamic History. Since he was a bureaucrat and boon-companion of three caliphs in the Abbasid administration, during all periods in the past respected as trustworthy and his work has always been welcomed by historians. With respect to his personality and method in using sources, since we have very few information at our disposal about his life I have tried to emphasize the political context of Baghdad together with other political history issues that had influenced the center substantially, from that point of look I have supposed parallelisms with two aspects (life of Baladhuri and political life in the Empire). Also in our study, image of Baladhuri in the past among other scholars, and the nature of the occupation of bureaucrats were also tried to be clarified with the information in Khatib al-Baghdadi's Tarikh al-Baghdad. With respect to his work Ansab al-Ashraf, this study marks an intra-phase between genealogy and history. The sources based were always mentioned by the author; though most are famous historians such as, Madaini, Abu Masud al-Kufi, Abbas b. Hişam al-Kaibi, Waqidi, Ibn Sa'd, there many more sources Baladhuri quoted. In spite of the fact that these are in almost every case sources of one or two reports, nearly all are people involved -directly or indirectly- in the events mentioned. We couldn't meet many of these sources and their reports in other Islamic Histories. With this respect we have come to the result that Baladhuri while writing, have had personal contacts with people that any other historian did not know. Lastly we have made a comparison between Tabari and Baladhuri on the political history issues, and come to the conclusion that while Tabari, in most cases elaborated more sources, Baladhuri transmitted us many reports that Tabari did not.