Edige Batır Destanı`nın Başkurt versiyonu (inceleme-metin-transkripsiyonlu metin-çeviri-dizin)

Abstract

ÖZET JEdigeBa^DMmsim Başkurt Versiyonu adlı bu çalışmada Türk halkları, özellikle de Kıpçak boylan arasında en yaygın destanlardan biri olma özelliğine sahip olan Ediğe Batır destanının Bju-jngoIoxnushası olarak da tanınan B^şk^Varyant^esas alınmıştır, Burangolov`` 'bu^nüshayl Orenburg bölgesi Tübengi Üyas köyünde `yaşayan Qasqmov Gimazi Gelevetdinoğlu tarafından muhafaza edilen 1762 tarihli elyazmasından 1910 yıhnda kopya etmiştir. Burangolov daha sonra Reşit Niğmeti, Bayazit Bikbayev ve Ebubekir Usmanov üe birlikte nüshayı 1 940'ta eksiksiz bir hale getirmiştir. `önsöz`, `Kısaltmalar`; `Transkripsiyon cetveli` ve `Kaynaklardan sonra yer alan `Giriş` bölümünde destanın Başkurt ve diğer Türk dillerindeki nüshaları, Edige'nin hayatı, metin hususiyetleri, Burangolov'un hayatı, Başkurt edebi dilinin tarihi gelişimi ve ses özellikleri ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Üç sütun olarak hazırlanan Metin bölümünde birinci sütunda Kril harfli crjinal metin, ikinci sütunda transkripsiyonlu metin, üçüncü sütunda ise Türkiye Türkçesine aktarım yer almaktadır. Transkripsiyonlu metnin hazırlanmasında 18-20 Kasım 1991 tarihleri arasında Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü tarafından düzenlenen Çağdaş Türk Alfabeleri Sempozyumu 'nda kabul edilen alfabeye sadık kalınmıştır. Türkiye Türkçesine aktarımda metne sadık kalınarak Türkiye Türkçesi söz dizimi kuralları göz önünde tutulmuştur. Dizinden sonra ise BurangolovMın kendi el yazısıyla ve daktilo ile kopya ettiği metinle, Rusya İlimler Akademisi BaşkufiSstaa Ufa Merkezi'nin arşivinde bulunan nüshalara ait bazı fotoğraflar yer almaktadır. Anahtar kelimeler: îzevkey, Toktamış, Timur, Morazım, Altın Orda, Habraw, Ural ABSTRACT This study is based on the Bashkir version of the Edige Batir Epos also known Burangolov version and is very widely spread among the Turkic groups and especially the Kipchaq tribes. Burangolov in 1910 hand-copied this from the version which dates back to 1762 and kept by Qasqinov Gimazi Gelevetdinoğlu who lived in Tübengi Eyas village within the Orenburg region. In 1940 Burangolov fully completed the book with the cooperation of Reshit Nigmeti, Bayazit Bikbayev, and Ebubekir Usmanov. In the first chapter of this study, the other versions of the epos in Bashkir language and other Turkic languages, Edige's life, textual features, Burangolov's life, the process of Bashkir literary language, and phonetics have been examined in details. The text is given in original Crillic alphabet, transcribed alphabet, and translated into the modern Turkish. Transcription of the text is based on the alphabet accepted in 1991 after the symposium called `Contemporary Turkic Alphabets Symposium` held by the Institute for the Turkic Studies at Marmara University. In the traslation process the text is tried to be as close as possible to the original text keeping in mind the features and semantics of the modern Turkish. It also contains of three indexes, individuals, locations, and words used in the text, as well as some photos of the text kept in the archives of the Bashkirdistan Ufa Center of the Russian Academy of Science. Key words: îzevkey, Toktamış, Timur, Morazım, Alto Orda, Habraw, and Ural