Meşrutiyet`ten cumhuriyete geçiş sürecinde III. Ordu; kuruluşu, yapısı, faaliyetleri ve rejime etkisi

Abstract

ÖZET Bu çalışmada Osmanlı Devleti'nin, merkezi Makedonya da bulunan ordusu olan III. Ordu'nun, hem 1908 tarihinde meşrutiyetin ilanına hem de 1923 yılında cumhuriyetin ilanına etkisi incelenmeye çalışılmış ve böylece meşrutiyetten cumhuriyete geçiş sürecinde III. Ordu'nun oynadığı rolün ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. III. Ordu 1843 tarihinde Osmanlı ordu teşkilatında yapılan düzenlemeler çerçevesinde Manastır merkez olmak üzere kurulmuştur. Özellikle 20. yüzyılın başlarında Makedonya meselesinin ciddi bir hal alması ve Balkanlar' daki milletlerin çetecilik faaliyetleri III. Ordu'nun önemini arttırmış ve III. Ordu, Osmanlı Devleti'nin en fazla önem ve değer verdiği ordu haline gelmiştir. Bu nedenle Osmanlı Devleti, en seçkin subaylarını ve bu arada genç erkan-ı harp mezunlarını III. Ordu emrine vermiş ve bu şekilde III. Ordu Osmanlı Devleti'ndeki en güçlü ordu konumuna yükselmiştir. III. Ordu'nun bünyesinde genç erkan-ı harp mezunu subayları barındırması, bu ordunun kısa zamanda ihtilalci bir ordu hüviyetine bürünmesine neden olmuştur. İçlerinde Enver Paşa, Cemal Paşa, Kolağası Niyazi Bey, Kolağası Eyüp Sabri Bey, İsmail Canbulat Bey, İsmail Hakkı Bey, Süleyman Askeri Bey, Mustafa Kemal Atatürk, Ali Fuat Cebesoy, Kazım Karabekir, Fethi Okyar, Nuri Conker, Cafer Tayyar Eğilmez, Şükrü Naili Gökberk, Kazım Özalp ve Kazım Orbay gibi harp okulu yıllarında ihtilalci fikirlerle tanışmış ve devleti kurtarma düşüncesini kendilerine rehber edinen subayların bulunduğu III. Ordu, Osmanlı Devleti'nin batıya açılan kapısı konumunda olan ve Osmanlı Devleti'nin diğer bölgelerine oranla daha fazla düşünce ve basın özgürlüğüne sahip olan Selanik ve Manastır' da yer almasının da etkisiyle kısa zamanda hürriyet taraftarlarının kalesi konumuna gelmiş ve bu ordudaki subayların Osmanlı Hürriyet Cemiyeti çatısı altındaki faaliyetleri sonucunda 1908 tarihinde meşrutiyetin yeniden ilan edilmesini sağlamıştır.Görüldüğü üzere III. Ordu, yetiştirdiği subaylarla Türkiye tarihine en önemli etkileri yapmış bir ordudur. Yetiştirdiği subayların bir grubu, meşrutiyetten sonra Osmanlı Devleti'nin yönetimini ele almış ve bu subaylar gerek orduyu siyasete alet ederek, gerekse aldıkları cüretkar kararlarla Osmanlı Devleti'ni yıkıma sürüklemişlerdir. Başını Mustafa Kemal'in çektiği diğer grup ise Mondros mütarekesinden sonra Osmanlı ordusunun kalıntıları üzerinde bir milli ordu vücuda getirerek bağımsızlık savaşını kazanmış ve Anadolu topraklan üzerinde yeni Türk Devleti'nin temellerini atmıştır.

SUMMARY In this study my goal has been to examine the impact of the third army, the center of which was located in Macedonia, on both the declaration of constitution in 1908 and the declaration of republic in 1923. Thus it is aimed the reved the role of third army in the period of transition from constitution to republic. Third army was established in 1843, with Manastır as its center, as a consequence of the adjustments made in the Ottoman army. Especially the serious situation of Macedonia in the beginning of the twentieth century and raider activities of the nations in Balkans increased the importance of the third army and third army became the most important army of the Ottoman Empire. For that reason most outstanding officers and young military school graduates of the Ottoman Empire were in third army and consequently third army gained importance as the strongest army of the Empire. Because it involved the yonug military school graduates this army was. soon known as a revolutionary army. This army, which included officers like Enver Pasha, Cemal Pasha, Officer Niyazi, Officer Eyup Sabri, Ismail Canbulat, Ismail Hakkı, Süleyman Askeri, Mustafa Kemal Atatürk, Ali Fuat Cebesoy, Kazım Karabekir, Fethi Okyar, Nuri Conker, Cafer Tayyar Eğilmez, Şukru Naili Gokberk, Kazım Özalp and Kazım Orbay who had met revolutionary ideas during military school years and took the thought of saving the country as a guide, soon became the castle of supporters of independence as it was in Selanik and Manastır, places that had more thought and press freedom compared to other regions of the Ottoman Empire. It was thanks to the activities of officers of this army under Ottoman Liberty Assembly that in 1908 the constitution was reestablished. As it is seen, third army is an army that had the most important effects on Turkish history by way of its officers. Some of its officers took control of the Ottoman Empire after constitution snd those officers led to the collapsing of the Ottoman Empire through using the army for political purposes, and as well through taking bold decisions. The other group, led by Mustafa Kemal, created a national army onthe remainders of the Ottoman army after the Mondros truce and won the independence war and based the new Turkish republic on the lands of Anatolia. VII