Suver`ul Kevakib minyatürlerinin ikonografik incelenmesi (Süleymaniye Kütüphanesi Fatih bölümü 3422 demirbaş nolu eser üzerine bir araştırma)

Abstract

?Suver'ul Kevakib Minyatürlerinin İkonografik İncelemesi? başlığını taşıyan bu çalışmanın amacı, eserde yer alan figürlerin ikonografik kaynaklarının araştırılması ve bunların dönemin kültür ortamı içinde incelenmesidir.İlk çağdan beri insanoğlu gökyüzüne karşı hayranlık ve korku duymuştur. Güneşin günlük hareketi, ayın kaybolup yeniden ortaya çıkışı gibi anlam veremedikleri birçok göksel hareketliliğin nedenleri onlar için hep merak konusu olmuştu. Bu göksel hareketliliği her dönem gözlemlemişler ve birçok gök cismini kutsal saymışlardı. Hatta gökyüzünde gerçekleşen olayların aynı zamanda yeryüzünde de gerçekleşeceğine olan inançları, gökyüzünü sürekli ve düzenli incelemelerine neden olmuştu.Daha sonraki dönemlerde ise bu alandaki araştırmalar artmış, oluşturulan takvim, harita ve çizelgeler, astronominin dışında insanlığın gelecekten haber edinme inancı ile birlikte ayrı bir alan olan astrolojinin doğmasını sağlamıştı. Zaman içerisinde gelişen bu alanda gök cisimleri yorumlanırken bunların insanlar üzerinde etkili bir güce sahip olduğuna inanmışlardı. Hayatlarında bu kadar etkili olan astroloji ile ilgili inançlar, ritüeller ve simgeler oluşmuştu. Bu simgesel dil zamanla her toplumun yaşamı içerisinde yer almış, özellikle de sanatları için vazgeçilmez öğeler haline gelmiştir.Türklerde de durum farklı değildi. Yaşamış oldukları coğrafya, kültürel altyapı ve inanç sistemleri bu sembollerin şekillenmesinde etkili olmuştur. Anadolu yaşamını oluşturan kültür; İslam öncesi Şamanizm, Budizm, Manihaizm inançlarının sentezi sonrasında ise İslam dini ve tarikatlarında kullanılmış olan astrolojik simgeler, mimari bezeme, metal, tekstil gibi süsleme sanatlarının her alanında kullanılmıştır. Hatta bu figürlerin bazılarının dekoratif amaçlı değil, kozmik semboller olarak kullanıldığı düşünülmektedir. Bunların en yaygın kullanım alanlarından biri olan el yazması eserlerde bulunan minyatürler konu bakımından oldukça geniş bir yere sahiptir. Buradaki minyatürler Anadolu Selçuklu dönemi ikonografisinde astrolojik simgelerin ne kadar zengin ve yaygın bir kullanım alanına sahip olduğunu göstermektedir.Bu zamana kadar Anadolu sanatında kullanılan ikonografik motiflerin açıklanmasında özellikle Orta Asya inançları, İslamiyet, Türklerin yaşamış oldukları coğrafya, oluşturdukları hayvan üslubu, mitoloji, kültür tarihi gibi alanlardan yararlanılmaktadır. Bu araştırma ile astrolojik tasvirlerin Türk İkonografisindeki yerinin sanıldığından daha fazla ve önemli olduğu ortaya konmaktadır.Çalışmamıza konu olan ?Suver'ul Kevakib? adlı yazma eser, Zodyak takımyıldızının işaretlenmesinin en eski gösterimlerindendir. Figürlerin ikonografik açıklamaları yapılırken, diğer minyatürlü el yazmaları ile karşılaştırmalara yer verilmiştir. Bu figürler geliştirilerek gerek kendinden sonraki el yazmalarında tekrarlanması bakımından gerekse Türk sanatının birçok malzemesinde kullanılması açısından önemlidir.

The purpose of this study titled ?Suver?ul Kevakib Iconographic Investigation of Miniature` is to investigate the iconographic and iconological sources of the figures and to examine them in the culture medium of the era.Since the antiquity, man has had admiration and fear of the sky. They have always been curious of the reasons of many celestial movements that they couldn?t attribute a meaning to, such as the daily movement of the sun, the moon?s disappearance and then again appearance. They have always observed this celestial movement all the time and considered lots of celestial body holly. The belief that the events that happen in the sky happen in the ground has caused them to study the sky regularly and continuously.In the following period researches in this area increased and in addition to astrology which is another science, calendar, map and tables (records) made up helped the astrology, is a different, field to be born with the belief of man?s hearing from the future. In the course of time as celestial bodies grown in the field interpreted, it was believed they had strong power on people. In every period of their lives beliefs, rituals and symbols related to astrology that is so effective have occurred. This symbolic language has taken place in every society?s life in the length of time; especially it has become indispensable elements for their art.The situation was not different with the Turkish, either. The geography, cultural background and belief system they lived in has been effective in these symbols? shaping. The astrological symbols used in the culture that composes Anatolian way of life, pre-Islamic shamanism, Buddhism, then after Manihaizm beliefs synthesis in Islam religion have been used in every field in decorative arts such as architectural decoration, metal, textile.Even it is believed that some of these figures were used for not the purpose of decoration but as cosmic symbols. The miniatures in manuscripts that one of the most common uses has a wide place, as regards subject. The miniatures here show that astrological symbols have a rich and wide use of place in Anatolian Selchuk?s period iconography.Up to now, in the explanation of iconographic motives used in Anatolian art it has been benefited from the areas such as especially Middle East beliefs, Islam, the geography the Turks had lived, animal style that they had created, mythology, cultural history.It is brought up with this study that the place of astrological images in Turkish iconography is more important than anticipated.The manuscript named ?Suver?ul Kevakib? is the oldest of the notation of the Zodiac constellation?s being marked. While the iconographic figures? explanation is made, other miniatures of manuscripts are and comparisons are given to place.These figures having been developed, they have become important in terms of them being repeated in the manuscripts following them and also in terms of being used in many materials of Turkish art.