Atık kırmızı çamurdan sülfürik asit liçingi ile TiO2`in geri kazanılmasının istatistiksel deney tasarım yöntemleriyle incelenmesi

Abstract

ÖZET Etibank Seydişehir Alüminyum Tesisleri'nin bir atığı olan `Kırmızı Çamur` dan Ti içeriğinin geri kazanılması incelendi. Liçing vasıtası olarak H2SO4 seçildi. Sıcaklık, süre, asit normalitesi, katı/sıvı oranı ve karıştırma hızı parametrelerinin, TİO2, AI2O3 ve Fe203 liçing verimleri üzerindeki etkileri incelendi. Deneyler istatistiksel deney tasarım metodlarıyla planlandı. 1.mertebe model için, faktöriyel deney tasarımı kullanıldı. Varyans analizi sonucunda, 2. mertebe model için, ek denemelerin yapılması kararlaştırıldı. Bu amaç için, ortogonal merkezi bileşkeli tasarım seçildi. Varyans analizi ile, %90 güven düzeyinde, aşağıdaki modeller elde edildi. TİO2 verimi için; yTıo2 = 64. 1087-5.2264Xı+22.6566X2-1. 3085X3-9.2821 X4+1.4675X5 -7.0354Xı2-5.8515X22+1.2055X42+8.9975XıX2-2.61 13XıX4 -1.7837X1X5+1.5350X2X3+1.9550X2X5+2.9287X3X4-1.3838X3X5 Fe2Û3 verimi için; yFe203= 1 3.2686+8.9664X^1 6.71 72X2-1 0.2664X4+3.21 34X5 +6.9270X22+4.21 07X42+9.9694XıX2-4.71 1 9XıX4 -7.6144X2X4+2.5906X2X5-5.5756X3X5 ve AI2O3 verimi için; yAi203= 68.2351 +8.4249Xı+2.1 984X2+1.9705X3+4. 0853X5 +3.9794X!2+4.231 2X1X2-2.7225^X4+3. IOOOX2X3+2.575OX2X5 Anahtar Kelimeler: Kırmızı Çamur, Titandioksit, Geri Kazanma.

II SUMMARY The recovery of Ti content of the `Red Mud`, a waste of Etibank Seydişehir Aluminium Plants, has been investigated. H2SO4 has been selected as leaching agent. The effects of the parameters; temperature, leaching time, acid normality, solid to liquid ratio, stirring rate, leaching yield of TİO2, Al203 and Fe203 contents, have been investigated. Experiments have been planned by statistical experimental methods. Factorial design has been used for 1st order model. Based on the results of analysis of variance, it has been decided to conduct auxiliary experiments for second order model. For this purpose, ortoghonal central composite design has been selected. The following models have been obtained by means of analysis variance at 90% confidence level. For Ti02 efficiency is; y-no2 = 64. 1087-5.2264Xi+22.6566X2-1.3085X3-9.2821X4+1. 4675X5 -7.0354X^-5.851 5X22+1.2055X42+8.9975X1X2-2.61 1 3XiX4 -1.7837XiX5+1.5350X2X3+1.9550X2X5+2.9287X3X4-1.3838X3X5 For Fe203 efficiency is; yFe203= 1 3.2686+8.9664X^1 6.71 72X2-1 0.2664X4+3.21 34X5 +6.9270X22+4.21 07X42+9.9694XiX2-4.71 1 9XiX4 -7.61 44X2X4+2. 5906X2X5-5. 5756X3X5 For Al203 efficiency is; yAi203= 68.2351 +8.4249Xi+2.1 984X2+1.9705X3+4.0853X5 +3.9794X12+4.2312X1X2-2.7225X1X4+3. 1000X2X3+2.5750X2X5 Key Words: Red Mud, Titaniumdioxide, Recovery.