Akşemseddin`in Māddetü`l-Hayāt adlı eseri (İnceleme-metin-dizin-tıpkıbasım)

Abstract

Tezimize konu olan eser Fatih Sultan Mehmed'in de hocası olan Akşemseddin'e ait Māddetü'l-Ḥayāt adlı eserdir. Akşemseddin, Hacı Bayram-ı Veli'nin tasavvuf yolunu benimsemiş ve kendisinden sonra halifesi olarak onun öğretilerini devam ettirmiş büyük bir mutasavvıftır. Bugüne kadar Akşemseddin ile ilgili olarak yapılan çalışmalarda daha çok onun tasavvufa dair yazdığı eserler ve mutasavvıf kişiliği üzerinde durulmuştur. Akşemseddin'in iyi bir hekim olduğu, devrinin önde gelen hekimlerinden biri olduğu da bilinmektedir. Ancak kendisinin tıp alanında yazdığı Māddetü'l-Ḥayāt adlı esere bugüne kadar şüpheyle bakılmış, üzerinde bilimsel bir çalışma yapılmamıştır. Akşemseddin gibi tarihimiz ve kültürümüz açısından önemli bir şahsiyetin yazdığı bilinen veya kendisine atfedilen her eserin üzerinde çalışma yapılmayı hak ettiğini düşündük. Bu sebeple Akşemseddin'in tıp ve eczacılık yönüne ışık tutacak en önemli kaynak olarak Māddetü'l-Ḥayāt üzerinde çalışmaya ve bu eseri bilim dünyamıza kazandırmaya karar verdik. Çalışmamızın sonunda bu metnin tamamının Akşemseddin'e ait olmadığı tespit edilmiştir.Tezin Giriş bölümünde Akşemseddin'in hayatı ve eserleri hakkında bilgiler verildi. İnceleme bölümünde ise bir sözlük çalışması yapıldı: Eski Anadolu Türkçesi Tıp ve Eczacılık Terimleri Sözlüğü. Metin bölümünde Maddetü'l-Hayat'ın iki nüshası tenkitli olarak Latin harflerine aktarıldı. Son olarak da metinde geçen kelimelerin dizin sözlüğü hazırlandı.Anahtar Sözcükler: Akşemseddin, Māddetü'l-Ḥayāt, Eski Anadolu Türkçesi, Tıp ve Eczacılık Terimleri Sözlüğü

The subject of our thesis is Maddat ul-Hayat, the work of Akshamsaddin who is also the mentor of Mehmed the Conqueror. Akshamsaddin was a major sufi and followed the tasawwuf path of Haji Bayram Veli, later on he continued teaching Veli's doctrine as his caliph. The studies so far on Akshamsaddin have been mostly about his mystic personality and his works on tasawwuf. It is well known that Akshamsaddin was a good medical doctor and one of the prominent doctors of his era. However, his work on medicine titled `Maddat ul-Hayat` has been looked with suspicion and there is no scientific study done on this subject up to this point. Because of his importance in our history and culture, we thought every piece of work written by or attributed to Akshamsaddin, is worth studying. Therefore we have decided to study on Maddat ul-Hayat, the most important source which will provide insight into Akshamsaddin's medical and pharmaceutical perspective, and to publish it to enrich our scientific community. At the end of our work it has been determined that all of this text does not belong to Akshamsaddin.In the introduction part of our thesis we have provided information about Akshamsaddin's life and works. As for the review part, we prepared a dictionary: Old Anatolian Turkish Dictionary of Medical and Pharmaceutical Terms. In the body part of Maddat ul-Hayat, latinization of two copies are given with critique. Finally we prepared a glossary for the words that are used in the text. Keywords: Akshamsaddin, Maddat ul-Hayat, Old Anatolian Turkish, Dictionary of Medical and Pharmaceutical Terms