Edirneli Derviş Hasan Hüsami`nin Tuhfetü`l-Emsal`i (İnceleme-Metin-Dizin)

Abstract

Eski Türk edebiyatı sahasının çalışma konusu, eski metinleri çeşitli metotlarla günümüz araştırmacılarının istifadesine sunmaktır. Eski metinlerden özellikle edebî eserlerdeki kavram, kinayeli kalıp söz, istiare, deyim ve atasözlerinin anlaşılmasında yol gösteren şerh ve tercümelerin yanı sıra farklı dönemlerde yazılan sözlükler önemli kaynaklar arasındadır. XVII. yüzyılın ikinci yarısında yazılan kaynak eserlerden birinin incelendiği Edirneli Dervīş Ḥasan Ḥüsāmī'nin Tuḥfetü'l-Ems̱āl'i (İnceleme-Metin-Dizin) adlı bu çalışmada, Ḥüsāmī'nin hayatı şairliği ve eserlerinden bahsedilerek Tuḥfetü'l-Ems̱āl adlı Farsça-Türkçe mesel sözlüğü inceleme konusu edilmiştir. Bu çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Edirneli Dervīş Ḥasan Ḥüsāmī'nin hayatı, şairliği ve eserleri tanıtılmış, ikinci bölümde `Tuḥfetü'l-Ems̱āl'in İncelenmesi` başlığı altında eserin kaynakları, maddelere örnek olarak şiirleri bulunan şairler kadrosu, kaynaklık değeri ve klasik Türk edebiyatı çalışmalarına katkısı ortaya konulmuştur. Çalışmanın üçüncü bölümünde Tuḥfetü'l-Ems̱āl'in metin tertibinde izlenen usul, müellif tasarrufları, metin tertibi, eserin müellif nüshası ile birlikte dört nüsha tanıtılmış, akabinde çeviri yazı alfabesi verilerek Tuḥfetü'l-Ems̱āl'in metni sunulmuştur. Metin kısmında şahit olarak gösterilen Farsça manzumelerin kaynakları tespit edilerek tüm manzumeler tercüme edilmiştir. Son olarak eserde geçen madde başlarının ve manzumesi bulunan şairlerin kolayca tespit edilebilmesi için alfabetik olarak madde başı ve şairler dizini sunulmuştur.

The subject of the study of the field of Old Turkish literature is to present the old texts to the benefit of modern researchers with various methods. In addition to the commentary and translations that guide the understanding of old texts, especially in literary works, in terms of allusive phrases, metaphors, idioms and proverbs, as well as dictionaries written in different periods are among the important sources. The Persian-Turkish proverb dictionary named Tuḥfetü'l-Ems̱āl (Analysis-Text-Index) of Dervīş Ḥasan Ḥüsāmī of Edirne, which examined one of the source works written in the second half of the 17th century, was examined by mentioning the life, poethood and works of Ḥüsāmī and the subject of examination of the Persian-Turkish proverb dictionary named Tuḥfetü'l-Ems̱āl.This study consists of three parts. In the first part, the life, poetry and works of Dervīş Ḥasan Ḥüsāmī of Edirne were introduced; in the second part, the sources of the work, the staff of poets whose poems are presented as examples, their source value and their contribution to the studies of classical Turkish literature were presented under the title of `Examination of Tuḥfetü'l-Ems̱āl`. In the third part of the study, the procedure followed in the text composition of Tuḥfetü'l-Ems̱āl, the author's usage, the text composition and the copy of the work are introduced together with the four copies of the work, and then the transcription alphabet is given and the text of Tuḥfetü'l-Ems̱āl is presented. The sources of the Persian verses shown as witnesses in the text section were determined and all the verses were translated into Turkish. Finally, in order to easily identify the headings of entries and poems, alphabetical index of headings of entries and poets is presented.