Payava lahti kabartmaları

Abstract

HI ÖZET Klasik Dönemin sonuna dek Likya'nın başkenti olan Xanthos'tan 1884 yılında British Museum' a götürülen Pay ava Lahti, iki mezar odalı, ahşap mimari öykünmeli ve kabartmalarla bezeli bir lahittir. Bu çalışma ile; Likya sanatının İÖ. 4. yy. içindeki görkemli yapıtlarından biri olan anıtın bilimsel, monografık değerlendirmesi yapılacaktır. Anıtın kabartmaları aşağıdan yukarıya doğru değerlendirilecektir. Orta blok, güney dar yüzde; ayakta duran iki figür taçlandırma eylemi içindedir. Savaş giysili figürlerden solda duran, taçlanan Pay ava' dır. Kazandığı zaferlerden ötürü onur tacı takılmaktadır. Sağ yanda yer alan yazıt bu savı doğrulamaktadır. Doğu uzun yüzde anlatılan savaş sahnesinde Payava atın üstündedir ve sahnenin merkezine yerleştirilmiştir. Karşısındaki satrap isyanına katılan askerlere galip geleceği anlaşılmakta, arkasından gelen atlı askerleri ikinci planda kalmaktadır. Kuzey dar yüzde, üç figürden oluşan bir taçlandırma anlatılmıştır. Çıplak figür sportif başarısından dolayı taçlanmaktadır. Likya sanatına yabancı olan bu motifin tek benzeri Merehi Lahti kirişindedir. Hellen Panathenaik amphoralarında sıkça görülen motif mezar stellerinde de izlenebilmektedir. Batı yüzde ise audiens sahnesi betimlenmiştir. Pers sanatım Likya da temsil eden ender sahnelerdendir. Satrap Autophradates, arkasında duran erkanı ile Likyalı bir grubu huzuruna kabul etmektedir. Bu grubun önünde duran, giyimi ve yüz fızyonomisiyle diğerlerinden ayrılır. Bu figür Payava olmalıdır. Satrabın huzurunda betimlenerek hem kendisi onurlanmış hemde Satrap Pers egemenliğinin sembolü olarak anıtta yer alır. Kapağın her iki yüzünde birer quadriga sahnesi yer almaktadır. Küçük ayrıntılar dışında çok benzeyen bu quadrigala işlev olarak farklılıklar gösterir. Anıtın doğu yüzü incelendiğinde orta blok ve kiriş üzerinde birer savaş sahnesi anlatılmıştır. Likya kabartma programı çerçevesinde bu yüzün kapağı üzerinde de savaş konusu işlenmiş olmalıdır. Batı yüze bakıldığında ise, orta blok üzerinde audiens, kiriş üzerinde de av sahnesi gibi iki güncel olay anlatılmıştır. Bu bağlamda kapak üzerindeki quadriga da güncel yaşamla ilgili bir sahne içinde kullanılmış olmalıdır. Av ve/veya apobat yarışlarını temsil edebilir. Kapak dar yüzlerde ise, üstte karşılıklı birer sfenks, altta ise karşılıklı oturan erkek ve kadın figürleri yer alır. Sfenksler mezar koruyucu olarak düşünülmeli ve öncüleri İon sanatının vazo resimciliğine koşut giden Klazomenai lahitlerinde aranmalıdır. Karşılıklı oturan kadın-erkekIV figürleri de mezar sahiplerini yani Payava ve karısını temsil etmelidir. Bu betimlemelerin de öncüleri Klazomenai lahitlerinde görülmektedir. Kiriş üzerinde ise doğu yüzde savaş, batı yüzde av sahnesi işlenerek Likya aristokrasisinin ideal reprezentasyonu tamamlanmış olur. Çünkü, Likyalı soylu iyi savaşmalı, av yapabilmeli ve sporcu kimliğinin yanında ideal bir baba olmalıdır. Payava lahti IÖ. 4. yy. içinde yaptırılan en görkemli lahittir. Bu yüzyılda Pers egemenliği ayakta durmaya çalışmaktadır. Lidya satrabı Autophradates asilere karşı koyabilmek ve satraplığını kurtarabilmek için Likyaya gelip kendine yandaş aramış ve kendisi bir Likyalı olan Payava ile işbirliği yapmıştır. Payava asileri püskürterek zafer kazanmış, bunun ödülü olarak satrap bu görkemli lahti ona armağan etmiştir. Sonuçta bu anıtta yüceltilen Payava ile birlikte Pers egemenliği olmuştur. Yapılan biçem kritiği ile bu anıt İÖ. 360-50 yılları arasına tarihlenebilmektete, tarihsel olaylar da bu bulguyu desteklemektedir.

SUMMARY The Payava Sarcophagus, which was taken to the British Museum in 1 844 from Xanthos, the Lycian capital until the end of the Classical Period, is a sarcophagus with two burial chambers and rich decoration of reliefs and imitation of wooden architectural elements. This study is mainly aimed to scientific and monographic evaluation of this monument, which is one of the outstanding examples of the Lycian art of the 4th century BC The reliefs of the monument will be examined from lower to the upper parts of the sarcophagus. The two figures on the middle block of the southernface, are seen in a crowning scene. The one to the left, which is armored, is Payava, receiving an honorary crown for his victories. This fact is confirmed by an inscription on the right side. On the combat scene depicted on the eastern broader side, Payava is on horseback and occupies the center of the scene, giving a clear idea of his victory over the opponent soldiers who are seen involved in theSatrap Revolt. The cavalrymen behind him are of a minor importance. On the northern narrower side, a coronation scene with three figures is depicted. The naked figure is being crowned for his athletic success. This scene, which is alien to Lycian Art, is also seen on the central beam of the Merehi Sarcophagus. Frequently depicted on the Panathenaic Amphoras, the also decorate the grave stelai. On the west side, an audience scene is depicted. This is a rare depiction which represents the Persian Art in Lycia. Satrap Audophradates, is seen audiencing a group of Lycians with magistrates standing behind him. The one in front of the group is predominant with his facial features and clothing. This must be Payava. Besides being depicted as having an audience of the Satrap, he himself is honored, the Satrap is seen representing the Persian power as well. On both of the broader sides of the lid, a quadriga scene is seen. These two quadrigas, showing a great resemblance apart from some small details, are different from each other in their function. When examined, two combat scenes are seen on the middle block and the central beam. According to the Lycian decoration program, another combat scene must have been depicted on this side of the lid. On the other hand, on the west side two genre scenes like audience on the middle block and hunting on the beam are seen. In this case, the quadriga should have been used in a genre-scene, perhaps depicting apobate races or hunting.On the narrower sides, two sphinxes at the upper, a man and a woman figure sitting are depicted facing each other. The sphinxes should be considered as apotrophaic figures of funerary decorations and should be traced back to Clazomenaian Sarcophagi, which are parallels of the Ionian pottery. The man and woman sitting opposite to each other must have been representing Payava and his wife. The forerunners of these scenes are also seen on the Calzomenaian Sarcophagi. The hunting on the western and combat scene on the western part of the beam completes the ideal representation of the Lycian aristocracy, since a Lycian noble should fight well, should be a good hunter and besides being a good athlete he should be good father. The Payava Sarcophagus is the most remarkable of those manufactured in the 4th century BC. The Persian rule is struggling to survive during this period. Audophradates, the Persian satrap, in order to overcome the revolts and protect his rule, came to Lycia to find an ally for himself and made a treaty with Payava, a Lycian ruler. Payava being victorious over the revolting mass, received this sarcophagus from the satrap as a gift. And in the final analysis, with Payava being honored, the Persian rule was exalted. The stylistic analysis revealed that this sarcophagus was manufactured within the period of 360- 350 BC, a date which is supported by historical facts.