Türkiye`de büyükşehir belediye yönetimlerinin yapısal sorunları, karar ve yürütme organlarının oluşumu ve işleyişi

Abstract

ÖZET Bu çalışmada, 1984 yılında çıkarılmış olan yürürlükteki 3030 sayılı yasanın kurulmasını öngördüğü büyükşehir belediyelerinin, meclislerinin ve encümenlerinin oluşumu gözden geçirilmekte, Türkiye'de belediye başkanlarının seçiminde uygulanan seçim sistemi nedeniyle temsili demokrasinin `temsili` özelliğinin zayıf olduğu, büyükşehir belediye meclislerinin oluşumunda halkın temsilcilerini doğrudan seçmesinin mevcut uygulamada mümkün olmadığı ve belediye encümenlerinin günümüzdeki yapısal görünümlerinin katılımcı ve çoğulcu demokrasiye uygun olmadığı yolundaki gözlemlerin doğruluğu sorgulanmakta ve tartışılmaktadır. Ayrıca, büyükşehir belediye meclisi üyelerinin öğrenim durumları, cinsiyetleri, meslekleri ve yaş grupları ile ilgili demografik veriler analiz edilerek, meclis profilinin belirgin özellikleri ortaya konulmaya çalışılmaktadır. Araştırmanın veri tabanı olarak, İçişleri Bakanlığı, Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü 2002 Haziran ayı verilerinden yararlanılmış, sonuç olarak 18 Nisan 1999 yerel seçimlerinde 16 büyükşehir belediye meclisine seçilen 2576 belediye meclis üyesinin bilgilerine ulaşılmıştır. Belediyelere ve temsil yapılarına ilişkin son sayısal veriler ışığında, nüfusun büyük çoğunluğunun büyük kentlerde yaşamakta olduğu varsayımından yola çıkılarak yapılan değerlendirmenin ülke genelindeki görünümü yansıtması beklenmektedir. Araştırma sonucunda, seçim sistemi nedeniyle temsili demokrasinin `temsili` özelliğinin zayıf olduğu, güçlü başkan - güçsüz meclis yapılanması içinde temsil ve hizmet etkinliğinin sağlanmasında zorluklarla karşılaşıldığı ve Türkiye'de belediye yönetimlerinin genel karar organlarının görev ve sorumluluklarının dengeli dağıtılmadığı görülmüştür. Özellikle, encümende başkan dışında seçimle gelen üye bulunmaması, bununla birlikte büyükşehir belediye meclis üyelerinin seçmen tarafından doğrudan seçilememesi ve sayılarının nüfusla orantılı olarak artması, günümüzdeki belediye yapısının çoğulcu, katılımcı ve temsili demokrasiyi yansıtmadığının göstergesidir. Halkm seçme özgürlüğünün siyasi parti teşkilatlan tarafından `belirlenen adayları` onaylamak ya da reddetmekten öteye geçemediği görülmüştür.

ABSTRACT This study discusses the composition of great municipalities, municipal councils and standing committees, adopted in 1984 by the municipal law 3030, its weakness in `representative` quality within the concept of representative democracy, due to the election system of mayors in Turkey. The reliability of the observations concerning the weakness of the participatory and pluralist democratic quality of the municipal council, due to the fact that its members are not elected directly by the public is inquired. Furthermore, the profile of the council members is determined by analyzing the demographic data concerning educational background, gender, occupation and age groups of the municipal council members. The data provided by Ministry of Interior, General Directorate of Local Administration the year 2002 June was used. Data concerning 2576 council members of 16 great municipal councils was analyzed to draw some conclusions. Assuming that majority of the population live in metropolitan areas, the assesement regarding municipalities and its representative bodies is expected to reflect the general view within the country by the latest data. The results of the analysis demonstrated that the representative quality of the election system was weak; there are difficulties in realizing representation and service effectiveness due to the relation on powerful mayor and weak council; the allocation of duties and responsibilities of the decision bodies of municipal governments was not balanced. Especially the facts that there is no elected member of the council except the mayor, the public can not directly elect the standing committee members and their members increase in parallel to the population, are indicators of the municipal government structure which doesn't reflect participatory and representative democracy. It was concluded that the election freedom of people did not go beyond confirming or reflecting candidates nominated by political party decision makers. VI