Show simple item record

dc.contributor.advisorAdak, Mustafa
dc.contributor.authorAkyürek Şahin, Nalan Eda
dc.date.accessioned2021-04-12T10:52:34Z
dc.date.available2021-04-12T10:52:34Z
dc.date.submitted2002
dc.date.issued2018-08-06
dc.identifier.urihttps://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/516182
dc.description.abstractVI ÖZET Kuzeybatı Phıygia ile Bithynia bölgelerinde, Roma İmparatorluk Dönemi'nin 2. ve 3. yüz yıllarına tarihlenen ve çiftçilerin birçok tanrıya tapındıklarını kanıtlayan yüzlerce adak taşı ele geçmiştir. Bu tanrılar içerisinde, özellikle çeşitli Zeus kültlerinin çok yoğun belgelendiği göze çarpmaktadır. Hava tanrısı Zeus'un bu bölgeler için aynı zamanda bir bereket tanrısı olduğu anlaşılmaktadır. Tarımın yüzyıllar boyu ana geçim kaynağı olduğu bu bölgelerde, iklimden de sorumlu bir hava tanrısının böylesine önemli olması anlaşılır bir durumdur. Sayısız Zeus kültleri içinde, özellikle birisinin çok yoğun belgelendiği dikkati çekmektedir: Zeus Bronton. Bu çalışmada, Roma'daki Latince beş adak dışında, diğerleri Eski Yunanca yazıt taşıyan top lam 317 Zeus Bronton adağı incelenmiştir. Tanrı, adının da belirttiği gibi, öncelikle bir hava ve gökgürültüsü tanrısıdır. Ancak, adaklar ve kült yakından incelendiğinde, onun aynı za manda bir bereket tanrısı olduğu ve özellikle kırsal kesimde çiftçiler tarafından tapınım gör düğü anlaşılmaktadır. Yöre çiftçileri, Zeus Bronton'un, yağmur vermesinin dışında, tarım ürünlerini, hayvanlarını, hatta bizzat kendilerini ve ailelerini her türlü tehlikeye karşı koruyup sağlık ve esenliklerini sağladığına inanmışlardır. Zeus Bronton, tapınım gördüğü bölgenin en güçlü tanrısıdır ve özellikle kırsal kesim halkı tanrının gücünden çekinmektedir. Adakların incelenmesi sonucunda, tanrıya sunulmuş 94 eserin mezar taşı olduğu anlaşılmıştır. Tanrının adı bölgenin mezar taşlarında apotropaik (belayı savuşturucu) anlamda kullanılmış ve bu yolla mezar soyguncularına karşı önlem alınmaya çalışılmıştır. Phrygia mezar taşlarında yer altı tanrılarının yanında bölgenin diğer güçlü tanrılarının isimlerinin sıkça geçmesi mezar hır sızlığının İmparatorluk Dönemi'nde yaygın olduğunu göstermektedir. Yoğun buluntular, kültün ana merkezinin Kuzeybatı Phrygia'da, antik Dorylaion ve Nakoleia kentleri ile teritoryumları olduğunu kanıtlamıştır. Fakat kült, bu bölgeden başka, az da olsa Kotiaion ile Aizanoi çevresinde de belgelenmiştir. Kültün çok yoğun tapınım gördüğü ikinci merkez ise, Bithynia'nın güneyinde, bugünkü Bilecik îli ve çevresidir. Bu yörenin de karakteri çiftçiliktir. Yerel bir Anadolu tanrısı olan Zeus Bronton'un önemli bir özelliği, Anadolu dışında da belgelenmiş olmasıdır. İmparatorluğun başkenti Roma'dan ele geçen Yunanca ve Latince adaklar tanrının burada bir tapınağı olduğunu düşündürmektedir. Roma'dan başka, Ege Adaları'ndan Santorin (Thera) ile Kerç Boğazı'ndaki Kytaion Kenti'nde kültün tapınımına rastlanmıştır. Kuzeybatı Phrygia ile Bithynia dışında Anadolu'da tek tük ele geçen adaklar, kültün bu yörelere yayıldığını söylemek için yeterli değildir. Adakların bütün dağılım alanının incelenmesi sonucunda, kültün tapınım gördüğü ana bölgenin Kuzeybatı Phrygia ile Bithynia'nın güneyi olduğu kesinlik kazanmıştır. Çeşitli tiplerde karşımıza çıkan adaklar buluntu bölgelerine göre tipolojik farklılıklar göstermektedir. Kuzeybatı Phrygia'daki adak tipleri steller, altarlar ve büstlerdir. Fakat, küçük bir Kybele Heykelciği ile tipi belirlenemeyen birkaç adak da bulunmuştur. Adak tipi çoğunlukla altarlardan oluşan Bithynia'dan sadece iki stel tanınmaktadır. Bütün stel ve altar adaklarındav birçok tipolojik alt grup belirlenmiştir. Eserlerin üzerinde genellikle yörenin tarım ve bağcılık karakterine işaret eden öküz başı, saban, üzüm salkımı veya krater gibi betimler görülmekte dir. Roma'daki adaklar içinde birkaç heykel de bulunmaktadır. Tipolojik ayrım içinde stilistik bir gelişme göstermeyen adaklar, arkeolojik ve epigrafik veriler göz önüne alındığında t. S. 2. yy. 'in ilk çeyreği ile 3. yy. 'in 2. yarısı arasına tarihlenebilmektedir. Hıristiyanlığın bölgeye hakim olmasıyla birlikte, tüm Pagan kültler gibi, Zeus Bronton'un kültü de sona ermiş olma lıdır. Kökeni olasılıkla çok eski devirlere kadar inen Anadolu'nun bu yerli tanrısının çeşitli tanrılarla birlikte tapınım gördüğü anlaşılmaktadır. Yazıtlarda, tanrının adının yanında Zeus Astrapton, Zeus Karpodotes, Zeus Eukharistos, Zeus Agathios, Zeus Soter, Zeus Perses, Sabazios, Hermes, Hosios ve Meter (Kybele) gibi tanrı ve tanrıçaların isimleri belgelenmiştir. Ayrıca, kültün Zeus Limnenos, Zeus Dagustes, Hekate ve Mithras'la da ilişki içinde olduğu anlaşılmaktadır. Zeus Bronton, Phrygia'da tapınılmayan hava tanrısı Zeus Brontaios'la ortak tapınım görmemiştir ve iki kült arasında herhangi bir ilişki belgelenmemiştir. Ayrıca, tanrının Zeus Bennios'la da ortak tapınım görmediği ortaya çıkmaktadır. Bugüne kadar, sayısız adak taşının yayımlanmasıyla yüzyılı aşkın bir süredir bilim dünya sında tanınan Zeus Bronton ve kültü hakkında, epigrafik ve arkeolojik yönden herhangi bir araştırma yapılmamıştır. Bu çalışmayla söz konusu eksiklik giderilmeye ve bu konuda bir başvuru kaynağı oluşturulmaya çalışılmıştır.
dc.description.abstractvnı ZUSAMMENFASSUNG Aus dem nordwest-phrygischen Raum sowie aus Bithynien sind eine Vielzahl von Inschriften aus der römischen Kaiserzeit (2. und 3. Jh. n. Chr.) bekannt, die von der bâuerli- chen Bevölkerung an verschiedene Gottheiten geweiht wurden. Auffalliger Weise gehören die Mehrzahl der Weihungen den verschiedenen Külten des Zeus. Aus den Texten wird deut- lich, daB der Wettergott Zeus in diesen Regionen zugleich als Fruchtbarkeitsgott geehrt wurde. Dieser Befund wirkt in einer agrarisch gepragten Gesellschaft (diesen Charakter ha- ben die Regionen bis heute bewahrt), in der der Wettergott zugleich auch für das Klima ve- rantwortlich war, keineswegs befremdend. Es ist vor allem Zeus Bronton, der unter den Zeus- Kulten am meisten belegt ist. In dieser Arbeit werden 317 an diesen Gott geweihte Inschriften untersucht. Diese Inschriften sind, von 5 Lateinisch angefaBten abgesehen, allesamt in grie- chischer Sprache verfaBt. Wie auch aus dem Beinamen abzulesen ist, war Zeus hauptsâchlich Gott des Himmels und des Donners. Bei nâherer Untersuchung der Weihinschriften und des Kultes wird aber auch deutlich, daB er zugleich als Fruchtbarkeitsgott angesehen wurde und besonders von der agrarischen Population verehrt wurde. Die Bauern auf dem Lande glaub- ten, daB der Gott ihnen nicht nur den Regen brachte, sondern auch ihre Friichte, Tiere und so- gar sie selbst und ihre Familienangehörige vor jeder Gefahr schützte und sich für ihre Gesundheit und Wohlergehen kümmerte. Zeus Bronton war der mâchtigste Gott der Region, in der er geehrt wurde, und zumindest die bâuerliche Bevölkerung fürchtete sich vor seiner gewaltigen Macht, 94 der untersuchten Inschriften lassen sich als Grabinschriften klassifizie- ren. In diesem sepulchralen Kontext wurde der Name des Gottes im apotrophaischen Sinne verwendet, wobei man sich auf diese Weise vor Grabrauber schützen wollte. DaB im kaiser- zeitlichen Phrygien Grabraub weit verbreitet war, zeigt sich an der hâufigen Aufzâhlung der unterirdischen und der anderen, in der Region machtigen Götter in den inschriften. Die Verdichtung des Inschriftenbefunds weist als das Zentrum des Kultes im Nordwesten Phrygiens mit den Territorien von Dorylaion und Nakoleia aus. Der Kült ist zudem, wenn auch in geringerer Verdichtung, in der Umgebung von Kotiaion und Aizanoi belegt. Ein wei- teres Zentrum, wo der Kült weit verbreitet war, ist der Süden Bithyniens innerhalb der Grenzen der heutigen Provinz Bilecik. Eine Besonderheit des Zeus Bronton, der eine lokale anatolische Gottheit war, ist, daB er auch auBerhalb Kleinasiens belegt ist. An Zeus Bronton adressierte Weihinschriften aus Rom lassen vermuten, daB der Gott in dieser Stadt einen Tempel besaB. AuBerhalb Roms treffen wir auf den Kült auch auf der âgaischen Insel Thera und in Kytaion am Kimmerischen Bosporus. Vereinzelte Weihinschriften, die in Kleinasien auBerhalb der oben genannten Kultzentren gefunden wurden, sind keineswegs so zu deuten, daB der Bronton-Kult auch in jenen Regionen verbreitet war. Aufgrund der Untersuchung des Verbreitungsradius lâBt sich mit Sicherheit sagen, daB die Hauptzentren des Kultes der Nordwesten Phrygiens und der Süden Bithyniens waren.IX Die in verschiedenen Formen vorkommenden Weihungen zeigen im Hinblick auf die Fundorte typologische Unterschiede auf. Die im Nordwesten Phrygiens vorkommenden Formen sind Stelen, Altâre und Büsten. Es wurden in der Region aber auch eine Statuette der Kybele und einige Weihungen gefunden, deren Form sich nicht entscheiden laBt. In Bithynien hingegen treten die Weihungen beinahe ausschlieBlich als Altâre auf, wobei man aus dieser Gegend nur zwei Stelen kennt. Es lassen sich bei alien Altai-- und Stelenweihungen mehrere typologische Untergruppen feststellen. Auf den Denkmâlern sind gewohnlich bild- liche Darstellungen wie Stierkopf, Pflug, Trauben und Krater angebracht, die unzweifelhaft auf den Acker- und Weinbau in der Region hinweisen. Unter den Weihungen aus Rom kom- men auch einige Statuen vor. Die Weihungen, die innerhalb der typologischen Unterscheidung keine stilistische Entwicklung aufweisen, lassen sich unter Beriicksichtigung archâologischer und epigraphischer Kriterien in die Zeit vom ersten Viertel des 2. bis in die zweite Hâlfte des 3. Jahrhunderts n. Chr. datieren. Mit dem Sieg des Christentums iiber die heidnischen Külte kam auch der Kult des Zeus Bronton zum Erliegen. Nachweislich wurde der Gott, dessen Wurzeln wohl bis weit in die Vergangenheit zuriickreichen, auch zusammen mit anderen Göttern verehrt. In den Inschriften kommen im Verein mit dem Gott auch Zeus Astrapton, Zeus Karpodotes, Zeus Eucharistos, Zeus Agathios, Zeus Soter, Zeus Perses, Sabazios, Hermes, Hosios und Meter (Kybele) vor. AuBerdem zeigt sich, daB der Kult mit Zeus Limenos, Zeus Dagustes, Hekate und Mithras in Verbindung stand. Eine gemeinsame Verehrung des Zeus Bronton mit dem Wettergott Zeus Brontaios, der zudem fur Phrygien nicht bezeugt ist, fand nicht statt. Es lâBt sich femer nachweisen, daB es zu einem gemeinsa- men Kult mit Zeus Bennios nicht kam. Eine Gesamtdarstellung tiber Zeus Bronton und dessen Kult aus epigraphischer und ar châologischer Sicht gab es bislang nicht, obwohl der Gott aufgrund der Veröffentlichung un- zâhliger Weihungen der Forschung seit mehr als Hundert Jahren bekannt ist. Die vorliegende Arbeit möchte diese Lticke fiillen und als Nachschlagewerk zu diesem Thema dienen.en_US
dc.languageTurkish
dc.language.isotr
dc.rightsinfo:eu-repo/semantics/openAccess
dc.rightsAttribution 4.0 United Statestr_TR
dc.rights.urihttps://creativecommons.org/licenses/by/4.0/
dc.subjectArkeolojitr_TR
dc.subjectArcheologyen_US
dc.titlePhrygia`da çiftçi tanrısı: `Dii Brontonti Eukhen` (3 cilt)
dc.title.alternativeAn Agrarian god in Phrygia: `Dii Brontonti Eukhen`
dc.typedoctoralThesis
dc.date.updated2018-08-06
dc.contributor.departmentEskiçağ Dilleri ve Kültürleri Ana Bilim Dalı
dc.subject.ytmAltars
dc.subject.ytmPhrygia
dc.subject.ytmSteles
dc.subject.ytmGod
dc.subject.ytmCult
dc.subject.ytmZeus
dc.subject.ytmBust
dc.identifier.yokid125287
dc.publisher.instituteSosyal Bilimler Enstitüsü
dc.publisher.universityAKDENİZ ÜNİVERSİTESİ
dc.identifier.thesisid122565
dc.description.pages674
dc.publisher.disciplineDiğer


Files in this item

Thumbnail

This item appears in the following Collection(s)

Show simple item record

info:eu-repo/semantics/openAccess
Except where otherwise noted, this item's license is described as info:eu-repo/semantics/openAccess