Antik çağlarda pelta

Abstract

ÖZET Antik çağlarda pelta olarak bitişen kalkan tipi, hafif silahlı askerlerin donanımları arasında kabul edilir. Erken dönemlerden (İ.Ö.. 700) Geç Antik Çağ'a (İ.S. 5. yy) kadar vazolar, kabartmalar, lahitler ve gemmeler özerinde yer alan bîr çok figürlü anlatan içinde sevilerek betimlenen bir atribut olmuştur. Bunların yaraşıra mimaride süsleme amaçlı olarak da kullanılmıştır. Bu çalışma kapsamında hem. kronolojik hem tipolojik hem de bölgesel açıdan geniş bir yelpazeyle pelta betimlemelerinin incelenmesi hedeflenmiştir. Bu çalışma, peltanın ilk görüldüğü dönemden itibaren toplumsal ve bölgesel farklılık veya benzerliklerin de irdelenmesi açısından pelta motifi ile ilgili kapsamlı bilgiler sunmaktadır. öncelikle pelta ile ilgili kronolojik bir katalog oluşturulmuştur ki, bununla peltanın saman içindeki tipolojisi de incelenmiş ve okuyucuya kolaylık sağlamak amacıyla özgün pelta formlarının çizimi de hazırlanmıştır. Genel olarak bir Amazon silahı olarak kabul edilen peltanın, Thrakya da Pers kalkanı olarak adlandırılmasına karşın, İskitler ve Aithiopes (Etiyopyalılar) tarafından da kullanıldığı tespit edilmiştir. Ayrıca tez kapsamında peltanın yorumlanmasında, Yunan sanatında görülen barbar betimlemelerinin incelenmesi de bir gereklilik olmuştur. Resimsel anlatımlardan yola çıkılarak pelta, taşıyan halklar ve mitolojik kahramanlar veya yaratıklar bağlamında incelenmiştir. Daha sonra Yunan ve Anadolu sanatında peltaya bakış açısında bir farklılık olup olmadığı sorusuna cevap aranmıştır. özet olarak Yanan ve Anadolu sanatında, peltaya bir yabancı savunma silahı gözüyle bakılmıştır. Anadolu'da da benzer düşünce görülmekle birlikte pelta, yabancı oluşlarla ya da mitolojik kahramanlarla ilişkilendirilmiştir. özellikle İS. 1. yy ile peltada hem form hem de kullanım bakımından farklılıklar görülür. Köşeleri kartal ya da Griffon başı formunda şekillendirilen pelta motifinin mimaride süsleme amaçlı kullanımının geç dönemlere kadar devam ettiği saptanmıştır. Sonuç olarak Geometrik Dönem'le kullanılmaya başlayan pelta Klasik, Hellenistik ve Roma Dönemi boyunca azımsanmayacak sayıdaki betimlemede, tercih edilen bir kalkan tipi olmuştur. Antik kaynaklardan da bilinen pelta tipi kalkan henüz ele geçmemiş bir atribut olmasına rağmen, bir çok anlatımda bulunuşu ile en az Antik Çağ'da kullanıldığı bilinen kalkanlar kadar gerçekçi bir biçimde betimlenmiştir.

SÜMMÂMY in Antiquity, the shield type knows as pelts became, a part of the equipment of lightly aimed soldiers. From early periods (BC 700) to the Late Âııticpe Era (AD 5* century) the pelta m often depicted on vases, relief carvings, tombs and oa gems. la addition the pelta form was used as aa ornament m architecture. This research aimed to determine pelts depictions over a wide range, both cfironological and typological and also local qualities. This research includes detailed information concerning differences and resemblances of national and local peiîa ferns from the period when the pelts had first been seen, ©awards. Firstly, a chronological catalogue of the peîta was made through researching the typology of pelts during the period oft© use sad specific pelta forms were draws with the aim of securing esse of »se. fa spite of the pelts, which has been sse^t&â as an Amazon weapon was called fee Thracian or Persia» shield, it has been established that the pelts was also used by Scythians mâ Ethiopians, la addition, included in this research oa the pelta, it was necessary to search for barbarian depictions to be found İa Greek art. Dependent oa the- illustrated depictions, the research oa the pelts was also connected with those nations that ased the pelta, to mythological heroes or creates. Later, an attempt is made to answer the question of if there was a difference between îte appearance of the pete in the Greek aad the Anatolian art. fa summary, İn Greek and Anatolian art, the pelta was considered also foreign defenciv© wesson. In Anatolia, although this same ide® wis dominant, the pelts was also coaaected with foreign nations and with mythological heroes. Especially from the Ist century AD differences concerning the form and the usage of the pelta, are to be seen. It was established that the usage of the peîta, the edges of which were, defined fey an eagle or Griffin head as an ornament contained until late periods, in arctirtestare. Lastly, then peia that began to be used in the Geometric Period was a shield type preferred in a large number of depictions during the Classic, Hellenistic aad Roman periods. In the antique sources the use of the pelta shield type as a particular attribute could not be determined, as if ©ccured in siany and varied depictions, yet it forms a type of shield form, as real as the other shield forms of antiquity.