Hastane işletmelerinin yönetimi açısından çağdaş maliyetleme yöntemlerinden faaliyet tabanlı maliyetleme ve kalite maliyetlemenin değerlendirilmesi: Bir uygulama

Abstract

xxÖZETSağlık sektöründe yaşanan teknolojideki gelişmeler ve rekabetteki artış, sağlık hizmetiveren kurumları hizmet çeşitliliğini arttırmak, hizmetin kalitesini arttırmak ve çağı yakalayanbir sağlık hizmeti vermek konusunda sürekli çaba göstermek durumunda bırakmıştır. Buçabalar karşılığı büyük ölçüde kaynak sorunu ve kaynakların etkin kullanımı kaygıları ortayaçıkmıştır. Bunun yanısıra sağlık sektöründe son dönemlerde ortaya çıkan hastanın tatminineodaklanan, sadece günümüzdeki değil gelecekteki hasta ve toplum ihtiyaçlarını tanımlayarakbu bilgilerin ışığında hedeflerini belirleyen bir yönetim anlayışı benimseme zorunluğudoğmuştur. Bu da maliyet muhasebesi uygulamalarına yansımış, daha doğru maliyettahminleri, kalite iyileştirerek maliyetleri düşürebilme gibi bilgiler ön plana çıkmıştır. Sağlıksektörünün kaynak tüketimi en çok olan kurumlarından biri olan hastane işletmelerinde,değişen sağlık sektöründeki gelişmeleri, maliyet yapısında endirekt maliyetlerin ve genelüretim giderlerin paylarının artmasından kaynaklanan değişimleri göz önündebulundurabilecek, kaynak kullanımlarını en doğru bir biçimde yansıtabilecek bir maliyetmuhasebesi bilgi sisteminden ve doğru bir maliyetleme yönteminden yararlanılmasıgerekmektedir.Bütün bu gelişmeler doğrultusunda tez çalışmasının amacı, çağdaş maliyetlemeyöntemleri olan faaliyet tabanı maliyetleme ve kalite maliyetlemenin gelişimlerinindeğerlendirilmesi ve hastanelerde faaliyet tabanlı maliyet yöntemi ve kalite maliyetyönteminin uygulanmasına yönelik bir uygulama önerisi sunulması olarak belirlenmiştir. Tezçalışmasının uygulama bölümünün gerçekleştirileceği Akdeniz Üniversitesi Tıp FakültesiAraştırma ve Uygulama Hastanesi, 630 yatak kapasiteli ve çok farklı alanlarda hizmet verenbir hastane olduğundan, Hastane Yönetimiyle alınan ortak karar doğrultusunda, çalışma hemameliyat hem de poliklinik faaliyetlerin gerçekleştiği Üroloji Anabilim Dalı'ndagerçekleştirilmiştir. Yapılan gözlemler, kayıt taramalar, zaman ve hareket etütleri,görüşmeler, hastanenin Kalite, Araştıma, Planlama ve Koordinasyon, Bilgi İşlem, TeknikServis, Halkla İlişkiler ve Hasta İletişim gibi birimlerinden alınan veriler yardımıyla ürolojianabilim dalında en sık yapılan işlemlerin yer aldığı bir faaliyet tabanlı maliyet yöntemiuygulanmıştır. Bu aşamada faaliyet analizi gerçekleştirilmiş, faaliyetleri gerçekleştirenlertarafından faaliyet tanımları yapılmıştır.xxiFaaliyet tabanlı maliyetlemeden elde edilen sonuçlar incelendiğinde kaynak tüketimiyoğun olan çoğu ameliyatın fiyatlarının satış fiyatlarından düşük olduğu, hasta yatış ve bakımaçısından incelendiğinde ise oda fiyatlarının hastanenin endirekt maliyetlerini karşılamadığıgörülmüştür.Ayrıca faaliyet analizi yapılırken Üroloji bölümünde kalite maliyetlerine yol açanfaaliyetlerin maliyetleri de ayrı bir rapor halinde sunulmuştur. Kalite maliyet kategorilerininbirbiriyle olan ilişkileri incelendiğinde ise, önleme ve değerleme maliyetlerinin başarısızlıkmaliyetlerine göre düşük olduğu, bu sonucun da serviste yatan hastaların memnuniyet oranınıyansıttığı gözlenmiştir.Gerçekleştirilen faaliyet tabanlı maliyet yöntemi uygulaması, hastanenin tümbirimlerinde verilecek kısa süreli bir eğitimle tüm bölümlerde uygulanabilecek pratik birmodeldir. Kalite maliyet yöntemi ise hastanenin tümüne yönelik olarak uygulanaraksonuçlarının kalite güvence sistemine eklenmesi ve her yıl karşılaştırma yapılarakraporlanması gereken bir maliyetleme yöntemidirAnahtar Kelimeler: Faaliyet Tabanlı Maliyetleme, kalite maliyetleme, hastanelerde maliyetmuhasebesi

xxiiSUMMARYTechnological developments and increase in competition forced health careorganizations to enhance the variety, quality and technology of health care services. Theseefforts resulted with the problem of finding and efficiently using scarce resources. In parallelwith these developments, health care sector was obliged to adopt new managementphilosophies focusing on current and future needs of the society. These changes werereflected in cost accounting applications, additionally concepts like the knowledge of moreaccurate cost estimation or increasing quality while decreasing costs had become popular.Hospitals, one of the most resource consuming component of health care sector looked forways in order to stay competitive in an environment where the share of indirect costsincreased in the cost structure. One of them was to set up a cost accounting method whereresource consumptions were reflected in a more accurate way than traditional accountingmethods.In this context, the aim of this thesis study is to evaluate the development of activitybased costing and quality costing and also utilize them in an application for hospitals. Theapplication part of this thesis was put into practice in Akdeniz University Medical FacultyHospital with 630 bed capacity.The pilot department was selected as urology by the top management of the hospital.The data collection was made by interviews, observations, time and motion studies, and datacollected from patient records and administrative departments of the hospital. In urologydepartment, acivity maps, activity analysis were conducted for building an activity basedcosting system. When the results were evaluated, a gap between prices and costs wereoccured especially in surgical operations. Also the room prices did not reflect the indirectcosts consumed for patient care given in the hospital.The activities causing quality costs were also detected from activity analysis and thecosts were reported seperately. The relationship between quality cost categories were alsointerpreted in the results of the study. Failure costs were found to be lower than preventionand appraisal costs.xxiiiThe application of activity based costing is a very practical model and could beadopted by every health care providing department with a short training given to one of thestaff. Meanwhile, the quality costing application should be constucted for the hospital ingeneral and added to the quality system as a procedure and results should be compared andreported annually.Keywords: Activity Based Costing, Quality Costing, Hospital Cost Accounting