Dış gelişmeler ışığında Gazi Mustafa Kemal Atatürk`ün son iki yılı (1936-1938)

Abstract

ÖZET?Dış Gelişmeler Işığında Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün Son ki Yılı (1936-1938)? konulu buçalışma kaynak ve arşiv taraması yapılarak oluşturulmuştur. Kaynak taraması yaparken, MilliKütüphane, Gnkur. ATASE Bşk.lığı Kütüphanesi, Jandarma Eğitim Komutanlığı Kütüphanesi,Gazi Orduevi Kütüphanesi, Gazi Üniversitesi ve Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih CoğrafyaFakültesi Kütüphanesi, Ankara l Halk Kütüphanesi ile TBMM, MSB arşivlerinden yararlandım.Çalışmamda; ?Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün yaşamının son iki yılını teşkil eden 1936-1938yıllarında Türkiye Cumhuriyeti'nin takip ettiği dış politikanın dayandığı temelleri ve uygulananpolitikada Atatürk'ün rolünü ve yabancı ülkeler nezdinde etkinliğini ortaya koymaya? çalıştım.Amacım, yok olmaktan son anda kurtulmuş olan bir milletin dünya siyasetinde tekrar yer almamücadelesini, bu mücadelede Mustafa Kemal Atatürk'ün rolünü ve özellikle cenaze merasiminekatılan yabancı heyetler ile bu heyetlerin ülkelerinde meydana gelen yankıları ele alarakdeğerlendirmektir.1919-1938 yılları arasında Atatürk'ün bizzat şekillendirdiği Türk dış politikasını ülke vedünyada meydana gelen gelişmeler çerçevesinde ele almak mümkündür. Bu kapsamda Türk dışpolitikasını Milli Mücadele (1919-1923), Cumhuriyet'in ilanından 1936 yılına kadar geçen dönemve II. Dünya Savaşına doğru birtakım gelişmelerin olduğu (1936-1938) dönem olarak ele almakmümkündür.Milli Mücadele döneminde o zamanın şartları gereği yıkılmak üzere olan bir ülke yenidenkurulmaya çalışılmaktaydı. Durumun özelliği, büyük ve düşman devletlere karşı dengeli bir politikaizlemeyi, bu ülkelere karşı koz olabilecek ve onlarla düşman devletlere dayanmayı ve ülkeyi işgaletme sevdasında olan Yunanistan'a karşı azami kuvvet ile mücadele etmeyi gerektirmiştir. Odönemde talya, ngiltere ve Fransa'ya karşı dengeli bir politika takip edilmiş, bu ülkelerinbirlikteliği bozulmaya çalışılmıştır. Bu ülkeler ile mücadele içerisinde olan Rusya ile yakın ilişkikurulmak suretiyle denge sağlanmaya çalışılmıştır.Bu dönem takip edilen dış politika, mücadelenin dünya kamuoyuna tanıtılması, mücadeleninhaklılığının ortaya konulması, ülke ve milletin asgari haklarının alınması şeklinde gelişmiştir. Buhakların alınması ve dış politikanın desteklenmesi ancak içeride düşmanlara karşı kazanılan zaferlersayesinde olabilmiştir.Mücadelenin Mudanya Mütarekesi ile sonuçlandırılmasından sonra kalıcı barışın sağlanmasıhususundaki çalışmalar ön plana çıkmıştır. Bu kapsamda Lozan Barış Görüşmeleri'nden en fazlakazançla çıkabilmek için yapılabilecek her türlü diplomatik atak yapılmıştır. Birinci Dünya Savaşınıbitiren antlaşmalardan tamamen farklı platformda gerçekleştirilmiş ve büyük oranda Türkiye lehinesonuçlanmış olan Antlaşmanın çözümlemeden veya kısmen çözümleyerek bıraktığı sorunlar sonrakidönemin uğraşı konuları olmuştur.Bu dönemde Musul meselesi tekrar bir savaşa girmemek uğruna aleyhimize sonuçlanmış,Boğazların statüsü Montrö ile istediğimiz gibi şekillenmiş, Hatay Anavatan'a bağlanmış, ülkeningüvenliğini temin maksadıyla Balkan ve Saadabat Paktları oluşturulmuştur. Aynı zamanda, sadeceRusya'ya dayanan dış politikamız, eşitlik çerçevesinde açılım içerisine girerek çok taraflı bir nitelikkazanmıştır.Türkiye Cumhuriyeti'nin dünya siyasi hayatındaki etkinliği artmış, Milletler Cemiyeti'ninsaygın ve seçkin bir üyesi olmuş ve yaklaşan kinci Dünya Savaşı arifesinde revizyonist ve anti-revizyonist ülkelerin yanlarında müttefik olarak görmek istedikleri ülke konumuna gelmiştir.Bu dönemin sonunda Milli Mücadelenin önderi Cumhuriyetin kurucusu Atatürk kaybedilmiştir.Dönemin ulaşım imkânları değerlendirildiğinde ve o dönem itibarıyla gerçek anlamda bağımsızolan ülkelerden 37'sinin cenaze merasimine katılmış olması Türkiye Cumhuriyeti ve Atatürk'ündünyadaki saygınlığını ve etkinliğini en iyi ortaya koyan delil niteliğindedir.

ABSTRACTThe title of my study is ? Foundations on Which Stand The Foreign Policy of The TurkishRepublic During The Last Two Years (1936-1938) of Atatürk?s Life?. The study has been made bycarrying out source and archive investigation. I applied to National Library, Department of MilitaryHistory Strategic Research Library of General Staff, Gendarmerie Training Command Library, GaziOfficers? Club Library, Gazi University and Language and History, Geography Faculty Library ofAnkara University, Public Library of Ankara and Archives of Turkish Grand National Assemblyand Ministry of Defence.In my study, I have tried to identify the ? foundations on which stand the foreign policy of theTurkish Republic during the last two years (1936-1938) of Atatürk?s life and the effectiveness ofAtatürk?s role and it?s efficancy as regards foreign countries. My aim is to evaluate the struggle of anation that has escaped from disappearing to have a place in world policy and Atatürk?s role in thisstruggle, considering foreign delegations and echoes that took place in these delegations? countries.It is possible to deal with Turkish fereign policy formed by Atatürk?s own between 1919 and1938 in the frame of the events that happened at home and in the world. It is also possible tohandle Turkish foreign policy Independence War period (1919-1923), the period from thedeclaration of republic to 1936 and the period (1936-1938) when several cues fort he SecondWorld War.During indepentence war period,they were trying to re-establish a country which had been aboutto disappear in accordance with the circumstances of that time. The feature of the situation requirefollow a balanced policy against big and foe state and fight against Greece, which were keen oninvading the country, with maximum force. In that period a balanced policy against Italy, England,France and the alliance of these countries was tried to be disturbed.The balance was tried to beattained through establishing close relationship with Russia, which was in a struggle with thosecountries.The forign policy followed in that period shaped through introducing the struggle to the world,bringing up the rightness of the struggle and acquiring the minimum rights of the country andnation. Having acquire the rights and having provided support the fort he foreign was made possiblebecause of the victory against enemies inside.After the end of the Independence War by means of Mudanya Armistice, the efforts relating tosupplying permanent peace took priority. In this context, every benefit from Lousanne peacenegotiations. The problems which remained unsolved or partly solved by the treaty, which wascarried out in the totally different platform from the treaties which ended the First World War, andwhich finished in favour of Turkey became the issues of the following period .In this period Mousul issue has been solved unfovourably for the sake of not waginig a war, thestatus of Turkish straits has been shaped by Montrö in favour of our interests, Balcan and SaadabatPacts have been formed in order to ensure the security of the country. At the same time, our foreignpolicy only based on Russian partnership has gained multi-dimensional character in the frameworkof equalibrium.The effectiveness of the republic of Turkey, in world politics, has increased, the TurkishRepublic has become a distinguished and respected member of the League of Nations and on theeve of Second World War, Turkey has come to a position in which revisionist and anti-revisionistcountries would like to consider as an ally.After this period, the founder of the Republic and the Leader of the Independence War, Atatürkdied. With regard to transportation capabilities of the period, the participation of 37 independentcountries to the funeral has proved the effectiveness and the prestige of both Turkish Republic andAtatürk through out the world in the best way.