Türkiye`de hanehalkı tüketim harcaması ve talep tahmini

Abstract

Bu çalışmada talep teorisi, teorinin kısıtlarıyla tutarlı tam talep modellerinin (sistemleri)evrimi ve bu modellerin ampirik çalışmalarda kullanılması incelenmiştir. Türkiye'de zamanserisi tüketim harcamaları ve fiyat serilerinin olmamasından dolayı incelenen talep modelleriile çalışma yapılamadı. Çalışmada TÜİK ?2003 Bütçe Anketi? verileri ile ampirik bir analizyapıldı. Bütçe anketi ile yapılan talep çalışmalarında genellikle fiyat olmadığından dolayıdaha çok demografik değişkenlerin tüketim harcaması ve tüketim kalıpları üzerindeki etkisiincelenir. Bütçe anketi verileri ile yapılan talep çalışmalarında bağımlı değişkenin söz konusumal veya hizmetin bütçe payı olarak kullanıldığı (açıklayıcı değişken harcama ve sosyodemografikdeğişkenler)-Working-Leser olarak adlandırılan- Engel fonksiyonları diğerfonksiyonlara göre en iyi sonuç verdiği kanıtlanmıştır. Ayrıca bu fonksiyon talep teorininin enaz toplam kısıtını sağlamasından dolayı da tercih edilmektedir. Bu gerekçelerden dolayı, buçalışmada TÜİK 2003 Bütçe Anketi verileri ile ana harcama grupları ve gıda-alt grupları içinyapılan talep çalışmasında Working-Leser fonksiyonu kullanıldı.Çalışmada, Türkiye bağlamında daha önce yapılan benzer çalışmalarda kullanılan sosyodemografikdeğişkenlerden (hane genişliği ve lokasyon) farklı olarak hanehalkı reisinineğitim düzeyi (9), hane nüfusunun yaş kompozisyonu (2 veya 3), lokasyon (kır ve kent) vecinsiyet gibi sosyo-demografik değişkenler kullanıldı. Çalışma sonuçları bütçe paylarınıntoplam harcamaya (gelir tahmincisi) ve sosyo-demografik değişkenlere karşı duyarlı olduğubelirlenmiştir. Türkiye'de gıda alt gruplarının gelir esnekliklerinin kır ve kent yerleşim yerleriarasında anlamlı farklılık gösterdiği belirlendi. Eğitim düzeylerinin farklı ürün guruplarıüzerinde farklı etkileri olduğu ortaya kondu. Bu çalışmanın önemli bulgularından biri detoplulaştırmış verilerle ve hane verileri ile yapılan analiz sonuçları arasındaki yanlılığı ortayakoyması olarak dikkate alınabilir. Çalışmada toplulaştırılmış (gelir gruplarına göre) ve hanedüzeyindeki veriler ile yapılan tahminden hesaplanan harcama esnekliklerinin sistematikolarak benzerlik göstermesine karşın, toplulaştırmış verilerle yapılan tahminlerin tutarlı olarakdaha yüksek harcama esneklikleri verdiği belirlendi.

In this study, theory of consumer demand and the evolution of complete demand models (systems)consistent with the theory and its use in empirical studies are examined. Complete demand models cannot applied in this study since time series data on consumption expenditure and price are not availablein Turkey. In this study, the household consumption expenditure and socio-demographic dataobtained from the TUIK-?2003 budget survey? is used for empirical demand analysis. The demandstudies with cross-section budget survey data generally uses household expenditure and sociodemographicdata since prices for commodities and services are not usually obtained with this survey.In the empirical model, household demand is modeled using Engel curve called as Workin-Leser sincethis model yields better results than the other functional form and at least satisfies Engel aggregationcondition dictated by the theory. The dependent variable of the model is the budget share of goods andservices within total household expenditure and independent variables are total household expenditureand household socio-economic variables. The model is applied to broad based commodities andservices group and sub-food groups in Turkey. Socio-demographic variables include education levelof household head (9), age composition of household (2 or 3), location (urban and rural) and genderwhich are different from the socio-demographic variables (location and household size) used inprevious similar demand studies in Turkey.The results of the model estimation indicate that budget shares are very responsive to totalexpenditure (income proxy) and socio-demographic variables. The estimated expenditure coefficientand most of the estimates coefficients for socio-demographic variable are statistically significant at 1or 5 percent confidence level. It is proved that expenditure elasticity of commodities, particularlyfood-sub-groups, exhibit significant differences between urban and rural in Turkey. It is also provedthat the level of education has different effects on different product groups, particularly food subgroups.It can be considered that the important findings of the study are the results obtained withaggregate and disaggregate data yields parallel but significantly different results. It is found that thedemand estimates with aggregate data yield consistently higher expenditure elasticity (overestimates)although expenditure elasticity calculated from the house level data gives systematically similarresults.