Kısıtlar teorisine dayalı süreç katkı muhasebesinin muhasebe yöntemleri ile karşılaştırılarak değerlendirilmesi: Bir örnek olay çalışması

Abstract

Kısıt, bir mamulün toplam üretim zamanını yavaslatan, bir sistemin para kazanmahedefini basarmasını engelleyen her hangi bir unsur olarak; kısıtlar teorisi ise, kısıtlarınyönetilmesi yoluyla sürekli gelismeye odaklanan bir yönetim yaklasımı olaraktanımlanabilmektedir.Kısıtlar teorisine göre, üretim isletmelerinin günümüzdeki en önemli amacı, faaliyettebulundukları süre içinde daha fazla kar elde etmektir. Bu dogrultuda ise teori, her sistemin enaz bir kısıta sahip oldugunu ve geleneksel düsüncenin aksine kısıtların varlıgının,organizasyonlara gelismek için fırsatlar sundugunu kabul etmektedir. 1980'lerin ortalarındaDr. Eliyahu Goldratt tarafından ortaya çıkartıldıgında, isletmelerin üretim performansınıarttırmak amacı ile gelistirilen teori, daha sonra yönetim ve maliyet muhasebesi ile birliktekullanılan bir yöntem özelligini de kazanmıstır.Bugün bir çok firma, geleneksel muhasebe sistemlerini kullanmakta ve bu sekildedünya sınıfı bir organizasyon olma süreçlerini engellemektedir. Firmalar artan rekabetsartlarında ayakta kalabilmeye ugrasırken, geleneksel muhasebe sistemleri eski ölçümsistemlerine dayalı süreçleri izlemektedir. Geleneksel yöntemlerin, güncel uygulamalarkarsısındaki eksikliklerini giderebilmek amacı ile, kısıtlar teorisinin ilkelerine dayanarakortaya çıkarılmıs süreç katkı muhasebesi (Throughput Accounting), temel olarak kısıtlarıngiderilmesi ile sürecin verimliliginin arttırılmasına dayanmaktadır.Bu kapsamda çalısmada ilk olarak, kısıtlar teorisinin genel özelliklerine deginilmistir.Daha sonra, firmaların üretim sürecinde ortaya çıkan kısıtların giderilmesi ile sürecinverimliligini ve dolayısı ile karlılıgı arttırmak konularında, yönetime yardımcı olabilecek yenibir yaklasım olan, süreç katkı muhasebesi ve diger muhasebe sistemleri ile iliskisiincelenmistir. Uygulama kısmında ise, Antalya Organize Sanayi Bölgesi'nde faaliyettebulunan isletmelere, ürün karması kararlarına iliskin bir bilgi formu gönderilmis, bu çalısmayıtakiben belirlenen bir kimya isletmesinde örnek olay çalısması uygulanmıstır. Bunun amacı;en uygun ürün karmasını belirlemede kullanılan yöntemlerden kısıtlar teorisi süreç katkısıyaklasımı ile geleneksel yöntemlerden degisken ve tam maliyet yöntemlerinin, kârlılıgaetkisini dikkate alarak karsılastırmaktır. Bu çerçevede, kısıtlar teorisi ile degisken ve tammaliyet yöntemlerinin ürün karması belirlemede nasıl kullanıldıgı ve üç yönteme görebelirlenen ürün karmalarının isletme karını nasıl etkiledigi ortaya konulmustur.

A Constraint is an element that decelerates production time of a product, in particularthat blocks the system from achieving its goal. Theory of Constraints can be defined asmanagement approaches that focusing on continuous improvement by managing constraints.According to Theory of Constraints, the most important aim of Production Company isgetting more profit in certain period of working time. In this sense, theory claims that everysystem has at least one constraint and constraints provide opportunity to organization forimprovement. Dr. Eliyahu Goldratt came up with Theory of Constraints to improve theproduction performance of organizations in the middle of the 1980?s. Today, theory ofconstraints is a method which is used in management and cost accounting.Nowadays, many firms lose the change of being first class organization because ofusing traditional accounting systems. As firms try to survive in increasing rivalry conditions,their traditional accounting systems is following processes based on old measurementsystems. For the purpose of preventing the deficiencies of old methods used for actualimplementations, Throughput Accounting which is based on principles of Theory ofConstraints aims to increase efficiency by getting rid of constraints.In this thesis, first of all, general elements of Theory of Constraints were explained.Afterwards, new approach named as Throughput Accounting which can be useful formanagement in order to improve efficiency by eliminating constraints comes out in firm?sproduction process and its relations with other accounting systems were examined. In theimplementation part of the thesis, questionnaire related with decision of product mix was sentto the firms situated in Antalya industrial zone and a case study is implemented afterwards inchemistry firm. Thus, Throughput Accounting based on Theory of Constraints, variablecosting and absorption costing which are used for determining product mixed was comparedby taking their effects to profit into consideration. Consequently, how Theory of Constraintsand methods of variable and absorption costing used for determining product mix and theireffects to firm? profit were stated.