Attaleia kenti tarihi ve yazıt korpusu

Abstract

Pergamon Kralı Attalos II Philadelphos'un kontrol noktalarını güçlendirmek amacıyla yaklaşık 158 yılında kurduğu kent, kurucusuna izafeten Attaleia adını alarak Pamphylia'da kurulan son kent olmuştur. Kentin şimdiye kadar bölgedeki diğer kentlerden ayrılan özelliği olan Klasik Dönem geçmişinin olmaması bilgisi, son yıllarda yapılan arkeolojik çalışmalarla değişmiştir. Doğu Garajı'nda bulunan mezar buluntuları, Helenistik Attaleia'nın öncesinde bir yerleşime işaret etmektedir. Kent, edebi metinlerde oldukça az yer almıştır, metinler daha çok, kuruluşu ve Korykos ile bağlantısı, kara ve deniz rotalarında diğer kentlerle bağlantılarından bahsetmişlerdir. Yerleşimin Antik Dönem'den beri aralıksız devam etmesi, kentten günümüze kalanların çok kısıtlı olmasına neden olmuştur. Attaleia, Antik Dönem'de Perge ve Side gibi başkent olacak kadar önemli bir kent olarak sayılmasa da, limanıyla Bizans Dönemi'nden itibaren esas önemini kazanmaya başlamıştır. Pergamon Krallığı İ. Ö. 133 yılında vasiyet yoluyla Roma'ya bağlanınca, kentin Roma ile ilişkileri artmıştır. Bir liman kenti olarak İ. Ö. 75 yılında Lykia ve Pamphylia'nın diğer liman kentleri gibi Ephesos gümrük yazıtında adının geçmesi beklenen kent, Pompeius'un korsanlarla mücadelesinde de uğradığı bir liman olmuştur. Korsanlara yardımı, topraklarınına el konulmasına neden olmuştur.Erken Roma İmparatorluk Dönemi'yle birlikte, kentte Romalı vatandaşların yer aldığı bilinmektedir. Kent, Claudius ya da Nero Dönemi'nden itibaren imparatorları onurlandırmaya başlayarak, bağlılığını göstermiştir. Kentte, 4. yüzyılın sonunda imparatorların hala onurlandırılması söz konusudur. Lykia'da Claudius Dönem'inde Vali Quintus Veranius aracılığıyla yeni yollar yapılırken, aynı dönemde Attaleia'da Galatia Eyaleti procurator'u aracılığıyla yolların tamir edildiği bilinmektedir.Çok sayıda onurlandırma yazıtının (yaklaşık olarak toplam yetmişiki adet) bulunduğu kent, resmi bir koloni olarak Augustus Dönemi'nde kurulmamış olsa da, Hadrainus Dönemi'nde başlayan, kentlere onursal koloni ünvanı verme geleneğinden yararlanmıştır. Kentin bölgedeki kentlerden Trabenna gibi koloni ünvanını en erken 3. yüzyılla birlikte 4. yüzyılda da taşıdığı görülmektedir. Çalışmada, kent tarihi kronolojik olarak sosyal- ekonomik- epigrafik- antik ve modern edebi kaynaklarla değerlendirilmiştir.

The city was found by Attalos II, the King of Attalid Kingdom, around 158 B. C., in order to strengthen the points of control in southern Asia Minor. It was named as Attaleia and became the last city in Pamphylia. Up to now, the city was seperated from the other cities having no Classical Period in the region. But recent works in Doğu Garajı, in the modern city center, indicate that there was a settlement before Hellenistic Attaleia. The city was rarely mentioned by literary sources. The sources only inform about the foundation of the city with Attalos II and the connection with Korykos, the routes by sea and the connection with the other coastal cities. Because of the continuity of the settlement till the modern ages there are only a few data about the city. Attaleia, was no important like Side and Perge in Antiquity, acquired importance with her harbour in Byzantine Period. It is expected that the city was mentioned in Ephesos custom inscription in 75 B. C. like the coastal and harbour-cities in Lycia and Pamphylia. It is known that the city?s harbour was used by Pompeius against the pirates.It is also known by the inscriptions that the existence of the Roman citizens in the city was since the Early Roman Period. Under Claudius or Nero, Attaleia began to honour the emperors in order to show her loyalty to Rome. Besides, it was proved that the emperors still have been honoured at the end of the fourth century A. D.With seventytwo honorary inscriptions, Attaleia was no found as a colonial city under Augustus. Besides, it is known by the inscriptions that the city had the colonial status as Trabenna in the region in the fourth century A. D.