Neapolis Tapınakları

Abstract

Neapolis yerleşimi, Antik Dönem'de Milyas olarak adlandırılan bölgenin güney ucunda, Pisidia, Lykia ve Pamphylia Bölge sınırlarının kesiştiği noktada konumlanır. Hellenistik Dönem'den itibaren Termessos'un egemenlik alanında orta ölçekli bir peripolion olarak karşımıza çıkan yerleşimin, Erken Bizans Çağı'na kadar iskan gördüğü anlaşılmaktadır. Görünen kalıntılarının birçoğu Roma ve Bizans Dönemleri'ne tarihlenmektedir. Çalışmanın ana konusunu oluşturan ?Neapolis Tapınakları? orta ölçekli bir yerleşimin kült mimarisinin nasıl şekillendiğine dair önemli bilgiler vermektedir. Epigrafik belgelerden yerleşimde Zeus Soter, Aspalos(?) Artemis Akraia ve Dionysos kültlerinin varlığı tespit edilmiştir. Yerleşimdeki kalıntılardan Artemis'e adandığı kesin olarak anlaşılan bir tapınak ile çalışmamda küçük ante tapınağı olarak adlandırdığım ve Dionysos'a adanmış olabilecek bir yapı tespit edilebilmiştir. Zeus Soter'e adandığını bildiğimiz diğer bir tapınağın varlığını kesin bir şekilde ortaya koyan verilere ise rastlanılmamıştır. ?Kutsal Yapı? başlığı altında değerlendirdiğimiz kült amaçlı diğer bina yerleşimin kuzeyinde, yapılaşmadan uzak, sarp bir yamaç üzerinde konumlanır. Ön alanında monolit bir sunak masası tespit edilmiştir.Artemis ve Küçük Ante (Dionysos?) tapınakları yerleşimin güneyinde ovaya egemen, propylonlu bir kutsal alan içerisinde konumlanır. Artemis Tapınağı kutsal alan içerisinde merkezi konumu, boyutları ve niteliğiyle öne çıkar. Bölgede pek sık rastlanmayan in antis plana sahip olup bir platform üzerinde inşa edilmiştir. Çevresinde sütun sırası izlenmez. Oranlarıyla Hellenistik dönem peripteros tapınaklarını hatırlatmaktadır. Küçük Ante (Dionysos ?) Tapınağı ise sığ bir pronaos arkasında kareye yakın bir celladan oluşur. Yapılan karşılaştırma ve değerlendirmeler sonucunda Neapolis Artemis Akraia Tapınağı için İ. S. 2. yy. tarihi önerilmiştir. Küçük Ante Tapınağı (Dionysos?) ise bu tarihten hemen sonra inşa edilmiş olmalıdır.Zeus'un ?Soter? ve ?Megistos? epithetleriyle, Artemis'in ise ?Akraia? epithetiyle birlikte tapınım gördüğü yerleşimde, Dionysos'un epithetsiz olarak saygı gördüğü anlaşılmıştır. Tapınak adak yazıtında Artemis'in ?Aspalo(s)? sözcüğüyle birlikte okunması, tanrıçanın daha önce literatürde bilinmeyen bir epitheti olma ihtimalini doğurmuş, fakat bu konudaki verilerin yetersizliği ve epigrafya uzmanlarının çeşitli görüş ayrılıkları nedeniyle kesin bir yorumda bulunulmamıştır. Yerleşim kalıntıları arasından ele geçen ve kült ritüellerinin çeşitliliğini yansıtması açısından önemli olan stel ve küçük adak sunakları da incelenmiştir. Sunaklardan biri yazıtı ile ele geçmesine rağmen yazıtta tanrı ismi belirtilmemiş, diğerinin ise üzerindeki yıldırım demeti kabartmasıyla kesin olarak Zeus'a adandığı tespit edilmiştir. Sadece üst kısmı korunan stel ise İyon düzenli bir tapınak cephesi formuna sahiptir.

Neapolis is located to the South of Milyas, at the junction of the regions of Pisidia, Lycia and Pamphylia. From the Hellenistic period onwards Neapolis lay within the territorium of Termessos and was a middle sized settlement and a known settlement into the Early Byzantine period. The vast majority of the visible remains at Neapolis date from the Roman and the Early Byzantine periods.This work?s primary concern is with the ?Temples of Neapolis?, those belonging to a middle sized settlement, and the forms of architecture associated with the inhabitants beliefs. From the known epigraphic evidence, there were cults of Zeus Soter, Aspalos(?) Artemis Akraia and Dionysus in this settlement although only the remains of Temples dedicated to Artemis and The Small Ante Temple (probability dedicated to Dionysus) are visible today. The location of the temple known from an inscription to have been dedicated to Zeus Soter is not known for certain. Comparisons are draw between the temples in other settlements in the region and those at Neapolis. ?Sanctuary? was located at the northern, most point within the city facing the steep cliff face.TheSmall Ante Temple (Dionysus?) and were located at the southern of settlement and the both temples are in surrounded by a temenos wall. The temple of Artemis Akraia is of the in-antis type plan and was constructed on a podium. Surrondings of it is without column. The temple of Artemis Akraia is dominant with its dimension, also its location in temenos. Its plan is similar to temples of peripteros in Hellenistic era. The Small Ante Temple has a square cella was located behind of pronaos wtih without depth. It is suggested that the temple of Artemis dates from the second century A.D. built upon a Hellenistic foundation, while the The small Ante Temple would seem to date to slightly later than the in situ remains of the temple of Artemis.Only, Dionysus is without epithet, that dedicated to Zeus is characterized by the epithet ?Soter? and ?Megistos?, while Artemis at Neapolis is characterized by the epithet ?Akraia?. The dedication inscription of the temple to Artemis records the word ?Aspalo(s)?, otherwise unknown, which may also be an epithet of Artemis, although at present it is not possible to be certain in this matter. The small dedicatory altars from Neapolis that have been found that provide indications as to cult and ritual in the settlement are therefore important. It is not possible to read name of deity from one of them with inscriptions. But also other small dedicatory altar has been dedicated to Zeus because carrying a relief carving on one side depicting a thunderbolt, the attribute of Zeus. In the near of basilica we found a votive stelle with front of İonic temple.