Makedonya coğrafyasında sosyo-kültürel hayat (XIX. yüzyıl öncesi)

Abstract

Tezin Konusu ?XVIII. Yüzyılda Makedonya Coğrafyası'nda Kültürel Hayat?tır. Makedonya coğrafyasını tanımlarken ülke ve coğrafî bölge terimlerini birbirinden ayırmak gerekmektedir.Tarih boyunca, beşeri açıdan bir kesişme noktası olan, batısında Arnavutların, kuzeyinde Sırpların, doğusunda Bulgarların yaşadığı, güney tarafının ise Helen dünyasına açıldığı Makedonya bölgesi değişik güç, kültür ve anlayışların kesiştiği çok hassas bir noktada bulunmaktadır. Makedonya, bu toplumların arasında bir köprü olabilecekken, çoğunlukla bir anlaşmazlık bölgesi halindedir. XVIII. yüzyılda, Makedonya coğrafyasının, Osmanlı İmparatorluğu idaresinde geçirdiği kültürel evrim, bu tezin konusunu oluşturmaktadır.Giriş bölümünde konunun coğrafî alanı belirlenerek Makedonya bölgesinin Osmanlı yönetimine girdiği zaman dilimine kadar geçirdiği tarihî sürece yer verilmiştir.Tezin Birinci Bölümünde Osmanlı yönetiminin Makedonya coğrafyasına hakim olduğu süreç ile birlikte uyguladığı kolonizasyon metodu sayesinde bölgenin Türkleştirilmesi çalışmaları anlatılmış, idarî yapılanma hakkında da bilgi verilmiştir.İkinci Bölümde Makedonya'da bulunan etnik gruplar hakkında derlenen bilgiler yer almaktadır. Bölgede yaşayanların, Osmanlı hakimiyeti döneminde günümüz anlamı ile etnik açıdan tanımlanmasının mümkün olmadığı vurgulanmıştır. Zira XVIII. yüzyıl göz önünde bulundurulduğunda hem Osmanlı yönetim mekanizması hem de Ortodoks inançlı Hıristiyan halk, dinsel ayrımın çok daha önemli olduğuna inanmaktaydı. XIX. yüzyıla gelindiğinde Balkanların tümünde olduğu gibi özellikle Makedonya'da etnik çoğunluk oluşturduğunu ispat etmeye çalışacak olan Sırp, Bulgar ve Yunanlıların faaliyetleri bu durumu açıkça ortaya koymaktadır. Batılı bilim adamlarınca yapılan etnik haritalar ve rakamsal veriler de bu etnik karmaşanın ne denli yoğun olduğunu gözler önüne sermektedir.Tezin Üçüncü Bölümü Makedonya coğrafyasında sosyal hayatı aydınlatmaya yöneliktir. Öncelikle kültür tanımı yapılmış, Osmanlı yönetiminin cemaatler stratejisine uygun olarak bölümlendirdiği Müslüman, Hıristiyan ve Yahudi halk arasında gündelik yaşama dair batıl inanışlar, ortak ziyaretgahlar vb. konusundaki verilerden bahsedilmiş, bilinenin aksine Osmanlı toplumundaki dinsel ayrımın, farklı dinlere mensup insanların bir arada yaşamasına ve kültürel açıdan birbirilerini etkilemesine engel olmadığı vurgulanmıştır. Yine aynı bölümde kültürlerin ortaya çıkmasında büyük etkisi olduğunu düşündüğümüz dil ve din konularına değinilmiş, diller ve dinler arası etkileşimin boyutları ortaya konulmuştur.Tezin son kısmında, kültürel etkileşimin önemli unsurlarından olan kent yaşamı, kent dokusundaki etkileşim, Makedonya denilince akla ilk gelen eşkıyalık olgusunun XVIII. yüzyıldaki boyutları ile yine aynı yüzyılı, Makedonya coğrafyası için çok önemli kılan ticarî hayatta yaşanan ivme ele alınmıştır. Bu ivme sayesinde Ortodoks tüccarlar zenginleşecek, Batı ile ilk defa ciddî temaslar kurma imkanı yakalayacaklardır. Batı zihniyetini algılamaya başlayan Osmanlı İmparatorluğu'nun Ortodoks tebaası, bu defa Batı ile kültürel ilişkiler içine girecek; yaşanan zihniyet değişimi, bir sonraki yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'ndan ayrılma fikir ve eylemlerinin fitilini ateşleyecektir. Aynı zihniyet değişimi zaman zaman kendi kiliseleri ile de fikirsel ayrılığa düşmelerine sebep olacaktır.Tezin sonuç kısmında bütün veriler göz önünde bulundurularak Osmanlı İmparatorluğu'nun bölge halkına bıraktığı etki ve bölge halkından etkilenme boyutu tartışılmıştır.

The Social-Cultural Life in Macedonian Geography Till the XIXth CenturyThe subject of thesis is ?The Social-Cultural Life in Macedonian Geography Till the XIXth Century?. While determining Macedonian geography, it is essential to separate the terms of country and geographical region from one another.Macedonian region, which has been a human intersection point throughout history and surrounded by Albanians in the west, Serbians in the North, Bulgarians in the east and Hellenistic world in the south, is located at a very sensitive area where various powers, cultures and understandings cross. Although Macedonia could have been a bridge among these societies, it has mostly been a region of conflict. The cultural evolution experienced by Macedonian region under the rule of Ottoman Empire in the 18th century is the subject of this thesis.In the Introduction part, the geographical area of the subject has been determined, and historical background of that region until its falling under Ottomans? rule has been told.In the First Part, the period when Ottomans ruled Macedonian geography and their efforts for turkicizing the region thanks to the colonization method have been explained, and also some information about administrative structure was given.In the Second Part, there is certain information about ethnic groups in Macedonia. It is emphasized in the thesis that it is impossible to define ethnically the people lived in that area under Ottoman rule by today?s understanding. As the conditions in the 18th century are taken into consideration, both Ottoman?s ruling mechanism and Orthodox-Christian community believed that religious separation was much more important. And in the 19th century, the activities of Serbians, Bulgarians and Greeks, who were to try to prove their ethnical majority particularly in Macedonia as it was in whole Balkan region, reveal this fact clearly. The ethnical maps and figures prepared by Western scholars also display how extensive this ethic chaos was.The Third Part of the thesis has been allocated to clarification of social life in Macedonian geography. First, the concept of culture has been defined, and data about daily-life superstitions, common much visited places etc. shared by Muslims, Christians and Jews, who were classified by Ottomans on the basis of religious community strategy, have been mentioned. It has been underlined that the religious classification in the Ottoman society, contrary to common belief, never prevented people with different religious beliefs from living together and interacting culturally. Again in the same part, the issues of language and religion, as essential components of cultures, have been touched upon, and the dimension of interaction among languages and religions has been put forth.In the final part of the thesis, urban life, as one of the important components of cultural interaction, interaction in the urban fabric, the incident of brigandage in the 18th century, which is the first thing come to mind as the word Macedonia uttered, and the acceleration experienced in commercial life in that century have all been dealt with. Thanks to this acceleration, Orthodox tradesmen were to get rich, and they were to have the opportunity to make significant contacts with the West for the first time. After Orthodox-Christian community of the Ottoman Empire began to perceive western mentality, they would this time have cultural relations with the West; the resulting mentality change would ignite the fuse of ideas and activities for separation from Ottoman Empire. The same mentality change would sometimes lead to some ideological controversies with their church, as well.In the Conclusion, the influence of Ottoman Empire on the people of that region and how much they got affected have been discussed considering whole data.