101 no`lu Mühimme Defteri`nin transkripsiyonu ve değerlendirmesi

Abstract

`101 No'lu Mühimme Defterinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi' başlığını taşıyan yüksek lisans tezi, II. Süleyman'nın saltanatı (1687-1691) yılları içinde yer alan, 1690-1691 yıllarında tutulmuş olan mühimme defterinin, transkripsiyonu, değerlendirilmesi ve tasnifini ihtiva etmektedir.Çalışılmış olan defterin, `Giriş' kısmında defterin kapsadığı yılları içine alan, II. Süleyman'ın saltanatı yıllarından, Osmanlı Tarihi ve Dünya Tarihi için önemli bir dönüm noktası olan Karlofça Antlaşması'na kadar geçen süredeki olaylardan bahsedilmiştir. Bunun ardından genel olarak mühimme defterlerinin özelliklerinden söz edilmiştir.Defter, birinci bölümde, `Değerlendirme' genel başlığı altında ve iki kısımda incelenmiştir. Bunlardan ilki şekil özellikleri kısmı olup, defter fizîkî yönüyle ele alınmış; muhteva özellikleri kısmında ise içerdiği hükümlerin konuları ve içerik olarak değerlendirilmesi ele alınmıştır.Defter; 1690-1691 Osmanlı Tarihinin genel profiline uygun olarak, Belgrad, Vidin, Avlonya gibi Balkanlarda yüzyıl içinde Avusturya ile mücadeleye sebeb olan beldelerin, savunulması, bu savunmalar için gerekli olan mühimmat ve askerin tedariki, bunlarla ilgili, Osmanlı'nın kendi kuvvetlerine, ya da ona tâbi olan Erdel kralı, Eflak voyvodası, Boğdan voyvodası ve Kırım hanlarına gönderilen hükümleri içermektedir. Buna ek olarak bu dönemde oldukça yaygın olan eşkıyalık faaliyetleri, devlet görevlilerinin müsbet ya da menfî çeşitli faaliyetleri, kilise tamirleri, halkın korunması, görev tevcîhi, asker kaçakları ve halka yaptıkları vs. gibi birçok konu defterde bulunmaktadır. İkinci bölümde ise, hükümlerdeki konuların özeti niteliğinde olan hüküm özetleri yer almıştır. Üçüncü bölümde, genelden özele gidecek şekilde hükümler konularına göre tasnif edilmiştir ve dördüncü ve son bölümde de metnin transkripsiyonu yer almıştır.1699 Karlofça Antlaşması gibi, Osmanlı Devleti'nin gerilemesinin belgesi olarak adlandırılabilecek bir olayın, arka planını oluşturan yıllara mercek tutmamızı sağlaması ve bu dönemin askerî, siyâsî, toplumsal, ekonomik durumu hakkında önemli bilgiler içermesi açısından, defterin mühim bir belge niteliği taşıdığını söylememiz mümkündür. Defterin bu yönleri nedeniyle de, çalışmamızın, XVII. yüzyıl Osmanlı Tarihinin 1690-1691 yıllarına ışık tutmasını umut ederek, çalışmanın bu anlamda faydalı olacağı kanaatini paylaşıyoruz.

The master thesis entitled `Transcription and Evaluation of Mühimme Register No.101? comprises of transcription, evaluation and classification of mühimme register which had been kept between the dates of 1690 and 1691 under the rule of Suleiman the Second (1687-1691).`Introduction? part of this register study discourses historical facts can be evaluated as important between the dates of beginning of Suleiman the Second?s sultanate and Treaty of Karlowitz that have been always considered as an important milestone for both Otoman and World History. After that, in general, characteristics of mühimme registers are mentioned.The register, in the first section, is examined within two sub-parts under the general title of `Evaluation?. The first sub-part focuses on physical characteristics of mühimme register; on the other hand, the second sub-part examines the content characterictics of register by evaluating the subjects and themes of provisions which had been kept.In accordance with the general profile of Otoman History between 1690 and 1691, the register contains provisions which had been sent to Ottomans? own forces, or subjected authorities of sultanate such as King of Ardeal, Voivode of Wallachia, Voivode of Moldovei and Khans of Crimean for defending of critical regions of Balkans like Belgrade, Vidin and Vlore where always been struggle points between Ottomans and Austrians, and supplying of required soldiers and ammunitions. In addition to provisions, the register also contains so many information about banditry which prevail among in that period, officials? affirmative or negative kinds of various acts, reparations of churches, public security, entrusted tasks, deserters and their harms to public, etc. The second section is consisted of provision abstracts as the abstracts of subjects mentioned in provisions. In the third section, provisions are classified according public to private by their subjects and in the fourth and final section, transcription of the text is presented.It is said that the mühimme register can be considered as an important historical document enlightens the historical background of Karlowitz Treaty, the most clear evidence of Ottoman State?s decline. In addition, the information show the general military, political, social, and economic conditions of the period deepen the importance of this document. Due to these facts which charge their importance to study, it can be hope that 1690 and 1691 years of Ottoman History can be clarified by the demonstrations of this study.