Neoliberalizm ve neoliberal popülizmin yükselişi: Adalet ve Kalkınma Partisi örneği

Abstract

1990'lı yıllarda Latin Amerika'da neoliberal popülizm beklenmedik bir gelişme olarak kabul edilirse, Milli Görüş geleneğinden kopan bir partinin neoliberal popülist olarak tanımlanması da olağan dışı olarak görülebilir. Sonuçta Milli Görüş geleneğinin ?adil düzen? anlayışı muhafazakâr yurt içi sanayicileri lehine serbest piyasa ilkelerine karşı çıkan, demokrasiyi ise batı taklitçiliği olarak gören bir gelenek olarak bilinmektedir. Serbest piyasa ve demokratikleşme ise neoliberalizmin iki önemli ayağını oluşturmaktadır. Ancak 2002 Milletvekili Genel Seçiminden sonra Adalet ve Kalkınma Partisi'nin uyguladığı sıkı neoliberal politikalara rağmen sürekli olarak halktan aldığı desteğin artışı, Türk siyasal yaşamındaki İslamcı politikalarda bir dönüm noktası olmuştur. Bu dönüşüm aynı zamanda neoliberalizm ve popülizmin değişik kültürel ortamlarda nasıl birlikte var olabileceklerini göstermek açısından ilginç bir örnek olarak kabul edilebilir.AKP'nin yükselişi karşı devrimci açıklamalardan Türk siyasetinin demokratikleşmesine kadar değişik açılardan yorumlanmıştır. Ancak bu tezin amacı söz konusu yaklaşımların tartışılmasından çok partinin neoliberal popülist özelliğine odaklanmaktır. Partinin geniş halk kesimlerini olumsuz etkileyen neoliberal politikalara bağlı kalmasına rağmen bu kesimlerden önemli oranda destek sağlaması çelişkili bir görünüm çizmektedir. Bu nedenle partinin elde ettiği geniş toplumsal desteği açıklayabilmek için neoliberalizm ve popülizm arasındaki işbirliğinin ele alınması gerekmektedir. Bu amaçla araştırmanın ilk araştırma sorusu ?Popülizm, demokrasi ve neoliberalizm arasındaki ilişki nedir?? olarak belirlenmiştir. Türkiye özelinde bu ilişkinin araştırılması için ise AKP'nin neoliberalizm ve popülizm arasında nasıl bir bağ kurduğu ve bu bağın temsili demokrasi açısından olası sonuçları tartışılmıştır. Bu çerçevede neoliberal popülizm ile ilgili literatüre Türkiye'den bir örnek sunmak amaçlanmıştır. Çalışmanın sonuçları neoliberalizm ve popülizm arasındaki işbirliğinin doğal kültürel farklılıklara rağmen benzer sonuçlar ürettiğini göstermektedir.

If neoliberal populism was unexpected in Latin America, it was unimaginable to label a party which bore from the Islamic national outlook (milli görüş) tradition in Turkey as ?neoliberal populist?. In the end, the national outlook tradition?s rhetoric of ?just order? (adil düzen) strictly opposed the principles of free market in favor of neglected domestic Anatolian industrialists, and denigrated liberal democracy as a western invention, both of which constitute the two main pillars of neo-liberalism. However, the continual rise of popular support for the Justice and Development Party (Adalet ve Kalkınma Partisi, hereafter JDP) after the parliamentary election of 2002 despite its harsh neoliberal agenda marks an important turning point for the Islamist politics in Turkey and provides an interesting example of how neo-liberalism and populism can coexist in diverse cultural settings.The relentless rise of the JDP caused different responds among the intelligentsias. From counter revolutionist to democratization of Turkish politics. The aim of this paper, however, is to focus on the neoliberal populist nature of the party rather than to engage in an assessment of the above mentioned approaches. It seems paradoxical to observe that the party has a significant support among those classes who suffer the most from the neoliberal policies. In order to understand this broad public support, there is a need to explore the grey field between neo-liberalism and populism. We can distinguish one main research question for the purpose of this paper. ?What is the relationship between populism, democracy and neo-liberalism?? In the Turkish context this question can be translated into two corresponding questions: ?How could JDP manage to pursue a neoliberal populist path?? and ?What consequences would it have on democracy in Turkey?? Within this frame, it is hoped to provide an example from Turkey which could be used for comparative studies, and to contribute to the literature about neoliberal populism.The findings of the study suggest that the colloboration between neoliberalism and populism may yield similar negative results about representative democracy irrespective of the cultural setting in which neoliberal populism emerges.