Ksanthos kenti batı agorası

Abstract

Likya Bölgesi'nin özellikle Klasik Dönem içerisinde ekonomik ve idari yönden en güçlükentlerinden birisi olan Ksanthos Antik kenti, KaĢ beldesine bağlı Kınık Köyü‟nün içindengeçen ve aynı zamanda Antalya - Fethiye arasında il sınırı olarak kabul edilen EĢen Çayı‟nınhemen kıyısında yükselen kuzey-güney doğrultusunda eğimli bir arazinin üzerindebulunmaktadır. Sahilden kuĢ uçumu 7 km içeride kalan kentteki ilk bilimsel araĢtırmalar 19.yy‟ın ilk çeyreği içerisinde yapılmaya baĢlanmıĢtır.Kent içerisinde günümüze kadar yapılan çalıĢmalar sonucunda özellikle Klasik ve Romaolmak üzere Arkaik ve Doğu Roma Dönemlerine tarihlenen mimari yapılar tanımlanmıĢkenHellenistik Dönem içersine tarihlenen yapı neredeyse yok denecek kadar azdır. Bu yapılariçerisinde kentin merkezinde iki ve batısında olmak üzere toplamda üç agora yapısı Likyakentleri üzerinde Roma Dönemi ile beraber değiĢen Ģehircilik anlayıĢını gözler önüneserdikleri için oldukça önemlidirler.Bu çalıĢma içerisinde yukarıda önemlerine değinilmiĢ agora yapılarından biri olan Batı AgoradeğerlendirilmiĢtir. Kentin batı kısmında yer alan ve Geç Arkaik Dönemin sonlarından OrtaBizans Dönemi'nin sonlarına değin, sadece Ġ.S. 6. yy'daki Arap akınları sonrasında kısa birsüreliğine terk edilmesi dıĢında, kesintisiz Ģekilde iĢlevsel faaliyetlerini sürdürdüğü anlaĢılanBatı Agora farklı evrelerde tadilatlar ve onarımlar geçirmesine rağmen oldukça tahribatauğramıĢtır. Dört tarafı portiklerle çevrili alanın iç stylobatları üzerinde dikdörtgenpostamentler, simetrik bir Ģekilde yerleĢtirilmiĢ sütun kaideleri ve onların üzerinde de yapınıntamamen dıĢa kapalı bir yapıya bürünmesini ve ayrıca görsellik açısından etkileyici olmasınısağlayan korint tipinde sütunlar, baĢlıklar, arĢitrav ve düz sima korniĢ parçaları yeralmaktaydı.Klasik dönemden itibaren dini ve politik bir yapıya sahip olan alan bu yapısını kültüreldeğerler farklılaĢmıĢ olsa da Roma Dönemine kadar korumuĢtur. Bizans Dönemiyle beraberdaha çok dini ve ticari bir mekan halini alan agora Orta Bizans Dönemi ile beraber dini iĢleviyitirmiĢ ve 11. yy' da terk edilmiĢtir. Alanda farklı dönemlere ait etkileri gözlemlenmekteolup bunlar içerisinde en önemlileri, birisi agora meydanın' da olmak üzere toplamda iki kiliseyapısı, yine meydanda küçük bir Ģapel, Ģarap iĢliği ve satıĢ dükkanları, metal iĢliği, havuz veçeĢme yapılarıdır.

The ancient city of Xanthos, both economically and administratively one of the mostpowerful cities of the Lycian region, especially during the Classical Period, is situated on asloping land with a north-south direction, rising on the bank of EĢen Creek, which passesthrough the town of KaĢ‟s Kınık village and also forms the border between Antalya andFethiye. The city is 7 km (bird- fly distance) away from the coast. The first scientificexplorations of Xanthos began in the first quarter of the 19th century.As a result of the studies conducted in Xanthos so far, while architectural structures dated tothe Archaic and Eastern Roman Periods, particularly Classical and Roman structures,havebeen identified, there are hardly any structures dated to the Hellenistic Period. Among themthree agora structures, two in the centre and one in the west of the city are especiallynoteworthy since they reveal how the concept of city planning in the Lycian cities changedduring the Roman Period.This study focuses on the Agora which is located on the western side of Xanthos and seemsto have functioned continuously from the end of the Late Archaic Period until the end of theMiddle Byzantine Period except when it was temporarily abandoned after the Arab invasionsin 6 A.D. Agora was in poor condition despite the fact that it underwent a series of repairs andmodifications. The area surrounded by porticos on four sides had rectangular postaments onthe inner stylobates, symmetrically placed pedestals and above them Corinthian typecolumns, column capitals, architraves and cornice pieces of flat outer surface that turned thestructure into an entirely sheltered unit and also rendered it visually attractive.This site which possessed a religious and political nature from the Classical Period onwardretained its character until the Roman period regardless of varying cultural values.During theByzantine Period it tranformed into a mostly religious and commercial center , in the MiddleByzantine Period it lost its religious function and in the 11th century it was deserted. Theeffects of different periods can be observed in the site,the most spectacular of which are twochurches, one in the agora square and again in the square a little chapel, a winery, shops, ametal workshop, pond and fountain structures.