Mali krizlerde kamu kesiminin risklerinin belirlenmesinde mali gerilim (stress) göstergelerinin rolü

Abstract

Kamu maliyesinde istikrar ve sürdürülebilirlik, mali kriz dönemlerinde zorlaşmaktadır. Bu nedenle, mali krizlerin önceden tahmini ve mali sürdürülebilirlik bir ülkenin krizden korunmasında önemlidir. Mali krizlerin tahmini ve öncü göstergelerin belirlenmesi için mali gerilim endeksi son yıllarda kullanılmaya başlanmıştır. Bu çalışma, ülkelerdeki mali krizlerin hangi göstergelere dayalı olarak analiz edileceğini, mali gerilim endeksi yöntemiyle araştırmaktadır. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde özellikle yeni milenyumda ortaya çıkan global kriz sonrası mali sıkıntı olayları bu ülkelerin temel problemi haline gelmiştir. Bu nedenle ülkelerin mali sürdürülebilirlik risklerinin ölçülmesi büyük önem kazanmıştır. Bu amaçla çalışmamızda, mali kriz olaylarının önceden tespit edilebilirliği için mali sürdürülebilirlik ve borç yönetimi göstergeleri temel değişkenler olarak seçilmiştir. Bununla beraber diğer mali değişkenler arasından da istatistiki olarak anlamlı sonuç verecek değişkenler tercih edilmiştir. Bu değişkenler ile 30 gelişmekte olan ülke için 2000-2013 yılları arası yıllık veri alınarak logit model yöntemiyle mali gerilim endeksi oluşturulmuştur.Sonuçlara göre mali gerilim endeksi modelinde en anlamlı netice veren değişkenler; kamu borç stoku bağımlı değişken iken kamu borç stokunun GSYH'ye oranı, toplam rezervlerin toplam dış borçlara oranı, bağımlı nüfus oranı, dış borç servisinin toplam dış borçlara oranı, borç verme faiz oranı, kamu gelirlerini GSYH'ye oranı olmuştur. Kamu borçlanma gereği bağımlı değişken iken de kamu finansman açığı ve hazine açığı en anlamlı sonuç veren değişkenler olmuştur. Bu yüzden mali göstergeler, krizlerin öngörülebilirliği için gösterge olarak tercih edilebilir.Anahtar Kelimeler: Mali krizler, erken uyarı sistemleri, mali gerilim endeksi, mali sürdürülebilirlik, logit model.

Fiscal stability and sustainability become more difficult during the fiscal crisis periods. Therefore, fiscal crisis prediction and fiscal sustainability are important for avoiding economic crisis in a country. Fiscal stress index has been used for the prediction of fiscal crisis and identification of leading indicators in recent years. This study aims to analyse depending on which indicators fiscal crises will be investigated via the method of fiscal stress.Episodes of fiscal distress have become the main problem in developed and developing countries especially after the global crisis which emerged in the new millenium. Therefore, measuring fiscal sustainability risks of countries has gained more importance. For this purpose in our study, fiscal sustainability and debt management are chosen as the main variables for the prediction of fiscal crisis events. Furthermore, statistically significant variables among the other fiscal variables are preferred. Fiscal stress index is computed for thirty developing counteries between the years 2000-2013 by using yearly data and employing logit model.Our results reveal the most significant variables are as follows. If the ratio of general government gross debt to GDP is dependent variable, then the most significant variables are the ratio of general government gross debt to GDP, ratio of total reserves to total external debt, ratio of age dependency to working-age population, ratio of external debt service to external debt stock, lending interest rate. If the ratio of general government net lending / borrowing is dependent variable, then the most significant variables are budget deficit and cash deficit rate. Therefore fiscal indicators can be prefered as a indicator for prediction of crises.Keywords: Fiscal crisis, early warnings systems, fiscal stress index, fiscal sustainability, logitmodel.