İmam Kuşeyrî ve Eş`arîlik savunusu

Abstract

Bu çalışmanın amacı, tarihte İkinci Mihne olarak adlandırılan uygulamalara karşı çıkan İmam Kuşeyrî'yi ve onun Eş'arîliği savunma tarzını incelemektir.Siyasî birtakım saiklerle uygulamaya konulan İkinci Mihne, 445-1053/455-1063 yılları arasında Nîşâbur'da ortaya çıkmıştır. Selçuklu hükümdârı Tuğrul Bey'in veziri Kündürî'nin öncülük ettiği bu olayda İmam Eş'arî'ye bazı sözler nispet edilmiştir. Eş'arî mezhebine mensup âlimlerin ders halkaları dağıtılmış ve eğitim faaliyetleri durdurulmak istenmiştir. Bunun yanında uygulamalara karşı koymak isteyen âlimler ise ya hapsedilmiş ya da sürgün edilmiştir.Tasavvuf, tefsir, akâid, hadis vb. sahalarda eserler telif eden çok yönlü bir âlim olan Abdulkerim Kuşeyrî, yazdığı Şikâyetü Ehli's-Sünne bi hikâyeti mâ nâlehum mine'l-Mihne başlıklı risalesi ile İkinci Mihne sürecinde yapılan uygulamalara tepki göstermiştir. Eş'arîliği savunmayı amaçlayan İmam Kuşeyrî, söz konusu risalede, İmam Eş'arî'ye atfedilen sözlerin ona ait olmadığını ispatlamaya gayret etmiştir. İmam Eş'arî'nin ve Eş'ariyye'nin temel görüşlerini açıklarken hem naklî hem de aklî deliller ile istidlallerde bulunmuştur.Anahtar Kelimeler: İmam Kuşeyrî, Kündürî, İkinci Mihne, İmam Eş'arî, Eş'arîlik Savunusu

The purpose of the study is to investigate Imam al-Qushayri, who opposed the practices called as Second Mihne in the history, and his defence style of the Ash'arism.The Second Mihne which was put into practice for some political reasons appeared in Nishapur between 445-1053/455-1063. In these events led by Tuğrul Bey's vizier Kunduri, some ideas were associated with Imam al-As'hari. The course rings of the scholars affiliated to the As'hari sect were destroyed and their educaiton activities were wanted to be stopped. Besides, the scholars who want to oppose these practices were either imprisoned or exiled.Abd al-Kerim al-Qushayri who is a versatile scholar works on the field of miysticism, interpretation, aqaid, hadith etc. showed a reaction to the practices made during the Second Mihne with a booklet whose title is Şikâyetü Ehli's-Sünne bi hikâyeti mâ nâlehum mine'l-Mihne. In this booklet, Imam al-Qushayri aimed to defend the Ash'arism made an effort to prove that the words attributed to Imam al-Ash'ari did not belong to him. When he is explaining the basic arguments of Imam al-Ash'ari and the Ash'arism, he made interferences with both evidences transferred from scholars and mental evidences.Keywords: Imam al-Qushayri, Kunduri, Second Mihne, Imam al-Ash'ari, Defence of the Ash'arism