Derik-Mazıdağ (Mardin) fosfat yataklarının sedimantolojisi

Abstract

iii ÖZET Yüksek Lisans Tezi DERÎK-MAZIDA? (MARDİN) FOSFATLARININ SEDİMANTOLOJİK VE PETROGRAFİK İNCELENMESİ Hakan Çoban Ankara üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı Danışman: Yrd.Doç.Dr. Baki VAROL 1987, Sayfa: 86 Jüri:Yrd.Doç.Dr. Baki VAROL Yrd.Doç.Dr. Nizamettin KAZANCI Yrd.Doç.Dr. Gökseni ESELLER Üst Kretase yaşlı neritik kireçtaşları arasında gözlenen Derik-Mazıdağ fosfatları, deniz seviyesinin şelf üzerinde yükseldiği süreçlerde şekillenmiş olup, sakin su koşullarını yansıtan bu periyotlarda pelajik foraminiferli ve diatomeli kalker çamuru çökelmiştir. Yapısal hareketle re bağlı deniz seviyesi değişimleri veya bu alanlarda ik lim sıcaklaşması, deniz suyunun ısınması ve şelfin geniş lemesi gibi bir dizi olay, çözülmüş fosfatça zengin serin okyanus sularının `Upwelling` yükselerek fosfat oluşumu için uygun ortanısal şartların hazırlanmasında etkili ol muştur. Kalker ve silis kabuk oluşumuyla belirginleşen fosfatlı karst yüzeyleri, en düşük su seviyesi ve atmos fere yükselim fazlarını işaretler, bu evrelerde yalnızca fosfatlı seviyelerin erozyonuyla, rezidüel yataklar meyda na gelmiştir. İncelenen örneklerde peloid, intraklast. di s zar (ooid) ve çimento şeklindeki çeşTtîî fosfat tipleri, fos- fatlaşmanın en aşağı birkaç fazda olduğunu gösterir. Bun lar arasında elektron mikroskopisi yafdımıyla ayrılabilen türler, aşağıda verilen 5 grup içerisinde toplanır. İr Jel tipli amorf fosfat, 2- Mikro yumrulu izot- ropik fosfat, 3- Heksagonal plakalar ve prizmatik mikro- kristalli fosfat, 4- Diatome kabuklarını dolduran öhedral kristalli çiınentolayıcı fosfat, 5- Yarı kristalli fosfat (olasılıkla kristal ve amorf fosfat arasındaki geçiş fazı). Bu türler arasında mikrokristalin fosfat büyük bölümüyleiv floriapatit ile temsil olunur. Amorf kısımlarda ve özel likle de or.ıatılan diatomeli kalker çamurunda kollofan belirginleşir. Glokoni ise daha az miktardadır. ANAHTAR KELİMELER: Derik-Mazıdağı, Kretase, Fosfat, Sedimentarpetrografi

ABSTRACT Masters Thesis SEDIMANTOLOGICAL INVESTIGATION OF PHOSPHATE BEDS OF DERIK-MAZIDAG (MARDİN) AREA Hakan Çoban Ankara University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Geological Engineering Supervisor: Asst. Prof. Dr. Baki VAROL 1987, Page: 86 Jury: Asst. Prof.Dr. Baki VAROL Asst. Prof.Dr. Nizamettin KAZANCI Asst. Prof.Dr. Gökseni ESELLER Derik-Mazıdağ phosphorites interbedded with neritic Upper Cretaceous limestones had been formed when sea level was high and pelagic diatomaceous lime muds was content poraneously precipitated under the partly quite water condition. Sea level fluctuations relation with tectonic movement and/or warming of climate, elevated temperature of sea water and also the expansion of the shelf area provided the fdvarable condition for upwelling waters to originate phosphorites. Development of calcrete and silcrete with phosphorites began form &t the lowest sea level and went on forming under the meteoric condition. Erosion was dominant at this stage and oiily residual accumulation took place near the area. Presence of various kinds of phosphorites such as peloid, intraclast, external coating (ooidj, cement and replacement indicate there are at least several stages of phosphotization, which could be identified by utilizing electron microscopy in the following forms. 1. Amorphous phosphate, gel-like, 2- Mlcroglobular isotropic phosphate, 3-Microcrystalline phosphate consisting of hexagonal flakes and prismatic crystallites, 4-Microcrystalline cement, mainly eiAhedral crystals infilling the various cavities of diatom valves, 5-Partly crystallized phosphate (probably intermediate stage between amorphous and crystalline phosphate). The varieties referred asvi microcryst&lline phosphate are mainly represented by ca-fluropa/_ite. Amorphous type, especially diatomaceous lime mud, occurs as an enrichment of collaphane. Gloconite is not as abundant as phosphate minerals in these beds. KEY WORDS: Der ik-Mazxdagi, Cretaceous, Phosphate, Sed imentar y -Petrography.