Tokat kentinin açık ve yeşil alan ilişkileri ve peyzaj mimarlığı açısından alınması gereken önlemler

Abstract

ÖZET Yüksek Lisans Tezi TOKAT KENTİNİN AÇIK VE YEŞİL ALAN İLİŞKİLERİ VE PEYZAJ MİMARLI?I AÇISINDAN ALIMSI GEREKLİ ÖNLEMLER M. Emin BARIŞ Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaş Mimarlığı Ana bilim Dalı Danışman : Prof, Dr. Mizamettin KOÇ 1987, sayfa : 148 Jüri : Prof. Dr. Nizamettin KOÇ Prof. Dr. Yüksel ÖZTAN Doç. Dr. Metin BAŞAL Sanayi devrimi ile başlayan aşırı kentleşme hareketleri ve bunların ortaya çıkardığı önemli sosyal ve ekonomik sorunlar, bugün tüm dünya ülkelerinin yapısını etkileyen ve onları yakından ilgilendiren bir konu haline gelmiştir. Kentleşme hareketi sırasında ortaya çıkan en önemli sorun, rekreasyon, estetik ve sağlık yönünden gerekli olan yeşil alanların yerleşimler tarafından sürekli olarak tüketilerek, iç ve dış mercan ölçüleri arasındaki dengenin bozulmasıdır. Düzenleme yönünden ayrılmaz bir bütün ve bir birinin tamamlayıcısı âlân iç ve dış mekan, insan yaşamı üzerinde de ortak etkiler yaratır. Bu nedenle peyzaj düzenleme sorunları, fiziksel ;evre ile ilgili konuların başın da yer alır. Son yıllarda ülkemizde, sanayileşen ve gelişen kentlerimizin bir çoğunda, nüfus artışına paralel olarak artan yapı yoğunluğu ve diğer gereksinmelerin olansız görüşmesi, yanlış alan kullanımları yüzünden kırsal alanlarla ilgi koparılmakta, mevcut açık alanlar tüketilmekte ve dış mekana ait düzenlemeler dikkate alınmamaktadır. Bu yöndeki gelişmelerin görüldüğü kentlerimizden birisi de Tokat'tır. Tokat, Orta Karadeniz Bölümünün iç kesiminde, geçit bölgesi özelliğinde olan tarihsel bir yerleşmedir, yüz yılda Bölgenin geleneksel ticaret merkezi görünümünü yitirmeye başlayan kent, Cumhuriyetin ilanından sonra da eski önemini kazanamamıştır. Ancak son yıllarda ekonomik ve kül türel yönden yapılan bazı yatırımlar sonucunda hızlı bir gelişme içerisine girmiştir. Tarihsel, doğal güzellikleri ve geniş tarım potansiyeli nedeniyle Karadeniz Bölgesindeki önemli kentlerden birisi olan Tokat, bu özellikleri nedeniyle gelişmeye oldukça açıktır.İİ Topoğrafik yapısı nedeniyle kentsel gelişmenin planlı ve kontrollü olarak yapılmasının zorunlu olduğu kentte, günümüze değin bazı natalar, kentteki açık ve yeşil alanların azalması yönündeki gelişmelere neden ol muştur. Bu araştırma Tokat kentinde açık ve yeşil alanlarının ve bunların çözümüne ilişkin ilkelerin belirlenmesini amaçlamaktadır. Araştırmanın temel yapısı üç kısımda özetlenebilir. 1. Açık ve yeşil alan sistemini etkileyen doğal ve kültürel etmenlerin saptanması, 2. Kentin açık ve yeşil alanlarına ilişkin sorunlarının belirlenmesi, 3. Açık ve yeşil alan sorunlarının çözümü ve kentin yeşil alan sisteminin geliştirilmesinde dikkate alınacak ilkelerin belirlenmesi. Birinci kısımda, kent ve bölgeye ait konuyla ilgili bilgileri içeren çeşitli yayın ve araştırmalardan yararlanılarak, kentin açık ve yeşil alanları üzerine etki eden doğal ve kültürel etmenlerden söz edilmiştir. İkinci kısımda, ilk bölümde elde edilen verilerin ve kentte yapılan gözlemlerin ışığı altında belirlenen açık ve yeşil alan sorunları üzerinde durulmuştur. Sanayi, düzensiz yapılaşma, yanlış alan kullanımı, plansız gelişmelerin açık ve yeşil alanları üzerindeki etkileri araştırılarak bunların olumsuz etkileri ortaya çıkarılmıştır. üçüncü kısımda, kent ve peyzaj planlaması ile ilgili araştırmalar ile diğer kentlerimizde yapılan benzer çalışmalardan yararlanılarak Tokat kentinde açık ve yeşil alan sorunlarının çözümü ve kentte beklenilen fonksiyonları yerine getirebilecek yeşil alan sisteminin oluşturulmasına ilişkin ilkeler belirlenmiştir. Kent, genel olarak yapı kitleleri ile açık ve yeşil alanların bir arada oluşturdukları organik bir dokudur. Bu nedenle kenti oluşturan unsurlar birbirinden ayrı olarak düşünülemez. Bu araştırmada saptanılan ilkelerin amacına ulaşması ancak, kente ilişkin kullanımların birlikte yorumlandığı ve kent planlamasıyla ilgilenen meslek disiplinlerinin ortaklaşa çalıştığı plan ve uygulamalarla olasıdır AHAHTAR KELİMELER : Kentleşme, açık ve yeşil alan ilişkileri, açık ve yeşil alan sorunları, çözüm önerileri.

İİİ ABSTRACT MastersThesis RELATIONS BETWEEN OPEN AND GREEK AREAS IN TOKAT AND MEASURES TO BE TAKEN PROM THE STANDPOINT OP LANDSCAPE ARCHITECTURE M. Emin BARIŞ Ankara University- Graduate School of Natural and Applied Sciences Deparment of Landscape Architecture Supervisor: Prof. Dr. Nizamettin KOÇ 1987, Page: 148 Jury : Prof. Dr. Nizamettin KOÇ Coinciding with the industrial revolution, excessive urbanization movements and its consequential-social and economic-problems turned out to be a considerable world wide problem. The most important problem which arouses due to this movement, is the constant consumption of green areas which are vital in matters of-recreatidn, aesthetic and health-to arrange new settlement areas and this fact eventually ends up with the demolishment of balance of proportions between interior and exterior areas. Interior and exterior areas are complementory and integral parts of the same whole with respect to designing and they have common effcts on human erg. Therefore landscape designing problems are preqursite to all the subjects related to the physical envoirment. Recently, in must of our industrilraing and developing cities, due to thu increase in the number of buildings (constructions) and the disordered development of other, requirements-which are both parallel to the increase in populate on-and also the lost of interest in countiyside which is the natural out come of wrong (ill) usage of areas, cause the consumption of existing open areas disregarding the designs related to the exterior areas. Cne of our cities in which we can trace these bad qualities is Tokat. Tokat, located in the interior parts of mid Black-sea Region is a historical settlement which also plays the role of a gateway. In 19 th century, the city gradually lost its importance as a traditional trade centre and this situation hasn't changed since the establishment of the Republic of Turkey. Hdwever, Tokat has started to developiv due to some recent economical and cultural enterprises. The city is to develop more due to its historical background, natural resources and its vast potential of agriculture in Black-sea Region. Topographic structure of Tokat requires a designed and controlled system of urbanisation, however, the ill usage of areas. up to the present time caused the decrease in the proportion of open and green areas. This research arms the determination of -fee principles to wock out the problems related to the open and green areas in Tokat. The structure of this research can be summarized under 3 main divisions. 1. The depiction of natural and cultural factors effctive on the system concerned with the open and green areas. 2. The determination of the problems related to the mentioned city's open and green areas. 3. The solution to the open and green areas problem and the considerable remedies to develop the green areas of the city. The first part of this research is about the factors effective on the open and green areas of the mentioned city with reference to various publicutions and researches related to the same subject. In the second part the open and green areas problem is treated under the lrght of the observations made in the city and the da tas obtained fdom the first part of this survey. The undesired effects of industrilization, disordered city planning, ill usage of areas and out of design developments on oven and green fields are also studied and scrutinized. In the third part, the determinations of the remedies to the open and green areas problem in Tokat and the formation of green field system which is capable of acquiring the expected functions are depicted with reference to the researches related to the city and landscape planning subject and the similiar attempts and studies in other parts of the country. Tokat is an organic structure, which consists of buildings and the open and green areas in general. For this reason each of the constituting factors should be treated in integrity tather than seperately. The sucess in this research can only be achieved through the interpretation of each usage area in an integrity and the co-operative attitude of the professional disciplires related to the city planning matter. KBI WORDS : Urbanuzation, relations between open and green areas, problems of open and green areas, solutions.