Değişik zamanlarda ve miktarlarda farklı formlarda uygulanan azotlu gübrelerin patates (solanum tuberosum L.)`in verim ve verim unsurlarına etkileri

Abstract

ÖZET Bu çalışma, Erzurum şartlarında patates için önerilen 30 kg/da azotlu gübrenin verilecek formunun, zamanın ve miktarının belirlenmesi amacıyla 2000 yılında yapılmıştır. 3 azot formu ve 11 uygulama zamanın yer aldığı deneme `Şansa Bağlı Tam Bloklar Deneme Deseninde Bölünmüş Parseller` düzenlemesine göre 3 tekrarlamak olarak kurulmuştur. Deneme faktörlerinden azot formları ana parsellere, uygulama zamanlan alt parsellere dağıtılmıştır. Denemede tohumluk patates olarak Marfona çeşidi kullanılmıştır. Uygulanan azot formlarının cipsin yağ çekme oranı ve hastalıklı yumru verimi hariç diğer özellikler üzerine etkisi olmamıştır. Diğer taraftan gübrelerin uygulama zamanları ve miktarlarının da özgül ağırlık, nişasta oranı ve pirlerin protein oranı üzerine etkili, fakat diğer özelliklere etkili olmadığı tespit edilmiştir. Amonyum sülfatın tamamının dikimden önce uygulanması durumunda bitki boyu (42.80 cm), sap sayısı (2.83 adet), ocak başına yumru sayısı (8.36 adet) dekara toplam yumru verimi (1753. 77 kg), büyük (593.23 kg) ve küçük (457.83 kg) yumru verimi ile dekara pir verimi (236.06 kg) diğer form ve uygulamalara göre daha fazla olmuştur. Ayrıca, dekara en fazla hastalıklı yumru verimi (119.72 kg), amonyum sülfatın 2/3 'ünün birinci çapada ve 1/3 'ünün boğaz doldurmada; ocak başına yumru verimi (420.43 g/ocak) ürenin 1/2' sinin dikimden önce 1/4'ünün birinci çapada ve 1/4'ünün boğaz doldurmada, orta yumru verimi (880.97 kg) ise ürenin 2/3 'ünün dikim öncesi ve 1/3 'ünün birinci çapada verildiği uygulanmalardan elde edilmiştir. Amonyum sülfatın 2/3 'ünün dikimden önce, 1/3 'ünün ise birinci çapada verilmesi ile özgül ağırlık ( 1.081 ) ve nişasta oranı ( % 16.13) en yüksek olmuştur. Ürenin 1/4'ünün dikimden önce 1/2'sinin birinci çapada ve 1/4'ünün boğaz doldurmada verilmesiyle kuru madde oram (% 22.52), yine ürenin 1/2'sinin dikimden önce 1/4'ünün birinci çapada ve 1/4'ünün ise boğaz doldurmada uygulanmasıyla ham protein oranı (% 11.85) diğer uygulamalara göre yüksek olmuştur. Amonyum nitratın tamamının dikimde uygulanması cips verimliliğini (% 33.27) artırmıştır. Amonyum sülfatın 1/4'ü dikimden önce 1/4'ü birinci çapada 1/2'si boğaz doldurmada verildiğinde cipsin yağ çekme oranı (% 30.77) en düşük, pirlerin protein oranı (%16.57) ise en yüksek olmuştur. Bir yıllık sonuçlara göre, patatese verilecek 30 kg/da azotlu gübrenin amonyum sülfat formunda ve tamamının dikimden önce verilmesi önerilebilir.

SUMMARY This research was carried out to determine effects of application time, amount and form of suggested 30 kg/da N fertilizer to potato production in Erzurum conditions in year 2000. The experiment was designed in completely randomized bloc designee as split plots with three replication of two factors which were 3 N fertilizer from and 11 application time. N application form was assigned as main plot and application time was assigned as sub-plot. Potato cv Marfona was used throughout experiment. Application of N forms affected to oil absorption of chips and infected tuber yield excluding other characteristics. On the other hand, application amount and time had a positive effect on specific gravity, starch percentage, foliage protein content. When Ammonium sulphate was applied before planting, plant height (42.80 cm), number of tillers (2.83), number of tubers (8.36 per unit), tuber yield (1753.77 kg/da), large (593.23 kg) and small (457.83 kg) tuber and foliage yield (236.06 kg) were found to be higher than other application time and forms. In addition, highest infected tuber yield (119.72 kg/da) was found when 2/3 of Ammonium sulphate was applied in first hoeing and 1/3 of it in neck filling up. When urea was applied as 1/2 before planting, 1/4 in first hoeing, and 1/4 in neck filling up stage, tuber yield per unit was 420.43 g/unit. Highest medium size tuber yield (880.97 kg) was obtained when urea was applied as 2/3 before planting and 1/3 in first hoeing. Highest specific gravity (1.081) and starch percentage (16.13%) was found before 2/3 of Ammonium sulphate were planted with and 1/3 of it in first hoeing were applied. When 1/4 of urea before planting, 1/2 in first hoeing and 1/4 in necks filling up stage were used, dry matter ratio (22.52%) was increased. At the same time; application of urea, 1/2 before planting, 1/4 in first hoeing and 1/4 in neck filling up stage increased crude protein percentage (11.85%). Application of whole Ammonium nitrate in planting increased the chips yield (33.27%). In addition, 1/4 ammonium sulphate before planting, 1/4 in first hoeing, and 1/2 in neck filling up stage yielded in lowest oil absorption of chips (30.77%) and highest foliage protein rate (16.57%). In conclusion based on experiment results, if there is a need to use 30 kg/da N fertilizer for potato production, fertilizer stipul^ be in ammonium sulphate form and applied before planting.