Değişik iklim bölgelerinde bitki sıklığı ve hasat zamanının şekerpancarının verim ve kalitesine etkileri

Abstract

Ill ÖZET Doktora Tezi DE?İŞİK İKLÎM BÖLGELERİNDE BİTKÎ SIKLI?I VE HASAT ZAMANININ ŞEKERPANCARI NIN VERİM VE KALİTESİNE ETKİLERİ Hasan İNAN Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Danışman: Doç. Dr. Celâl ER 1988, Sayfa: 101 Jüri: Doç. Dr. Celâl Er Prof.Dr. İbrahim K.Atakişi Doç. Dr.Ali Gülümser Bu araştırma, 1987 senesinde Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş.'nin Adapazarı, Etimesgut (Ankara), Konya ve Pasinler Deneme İstasyonlarında yürütülmüştür. Bitki sıklık ve dağılımını tohumun tarla çıkışı belirle mektedir. Dört deneme istasyonunda da kullanılan tohumların çim lenme güçleri (Adapazarı Kawepura % 84-, Etimesgut ve Konya Bella % 82, Pasinler Eva % 34) birbirine çok yakın olmasına rağmen, bitki sıklık ve dağılımları farklı teşekkül etmiştir. Adapazarı ve Etimesgut'ta en yüksek bitki sıklığı 10000 bitki/ da, Konya'da 8500 bitki/ da ve Pas ini or 'de 3000 bitki/ da olarak gerçekleşmiştir. Bitki sıklıklarındaki kademelendirme tohumun çimlenme gücünün düşürülmesi ile sağlanmıştır. Her bir yerde 4- ayrı bitki sıklığı elde edilmiş olup kademeler arasında 1500 bitki/da fark bulunmaktadır. Buna göre Adapazarı ve Etimesgut'ta en düşük bitki sıklığı 5500 bitki/da, Konya'da 4-000 bitki/ da ve Pasinler'de 3500 bitki/da olarak gerçekleşmiştir.XV Bitki sıklıklarının pancar ve şeker verimine etkisi yer den yere değişmektedir. Hn yiiksek pancar verimi Adapazarı deneme sinde 10000 bitki/da da (6215 kg/ da), Etimesgut'ta 7000 bitki/da da (5300 kg/da), Konya'da 8500 bitki/da da (5213 kg/ da) ve Pasin ler'de 3500 bitki/da da (5262 kg/ da) elde edilmiştir. En dUşlik pancar verimi Adapazarı ve- Etimesgut'ta 5500 bitki/ da (5689-514-9 kg/ da), Konya'da 4000 bitki/da (4-179 kg/ da) ve Pasinler'de 6500 bitki/da da (5162 kg/da) elde edilmiştir. Bitki sıklığı yükseldikçe şeker varlığında belirli oran da bir artış görülmektedir. Bu artış Pasinler'de % 1, Etimesgut' ta % 5 seviyesinde önemli bulunmuştur. Ayrıca kalite göstergesi olan K ve AmN miktarı bitki sıklığı arttıkça düşmektedir. Na ora nında ise Pasinler hariç bir değişme görülememiştir. Pasinler'de ise Na, K ve AmN varlığı bitki sıklığı düştükçe artmıştır. En fazla şeker verimi dört deneme istasyonunda da en yük sek bitki sıklığından elde edilmiştir ( Adapazarı 'nda 763 kg/da, Etimesgut'ta 790 kg/da, Konya'da 848 kg/ da ve Pasinler'de 745 kg/ da). En düşük şeker verimi de her bir yerin (Pasinler hariç) en düşük bitki sıklık kademelerinde görülmüştür (Adapazarı 'nda 699 kg/da, Etimesgut'ta 721 kg/ da ve Konya'da 746 kg/da) Pasinler' de 3500 bitki/da İle 5000 bitki/da arasında sadece 2 kg/da şoker verim farkı bulunmakta olup bu fazlalık düşük bitki sıklığı le hinedir (712-710 kg/ da). Bitki sıklığı yükseldikçe ve hasat zamanı geciktikçe pancar verim ve kalitesi artmaktadır. Bu artış da yerden yere de ğişmektedir. Pancar veriminde en fazla artış Pasinler'de 6500 bitki/ da bulunmuştur (tik ve son hasat arasındaki pancar verim artışı yaklaşık 1.8 ton/ da). Bunu Adapazarı 8500 bitki/da (1.2 ton/da), Konya 7000 bitki/ da (0.9 ton/ da) ve Etimesgut 10000 bitki/da (400 kg/ da) izlemiştir. Aynı yerdeki bitki sıklık kade meleri arasında hasat zamanının geciktirilmesi ile elde edilen pancar verim artışı birbirine çok yakın olup yerler arasında önemli seviyede farklar bulunmaktadır. Şeker varlığına hasat zamanının üçer haftalık gecikti rilmesi dert yerde de % 1 seviyesinde etkili bulunmuştur.Şeker voriraindo de pancar verimine bonzor sonuçlar elde edilmiştir. Hasat zamanının yaklaşık 40 gün geciktirilmeni ile elde edilen şeker verim artışı 299 kg/da (6500 bitki/da) ile yi ne Pasinler ilk sırayı almıştır. Bunu 258 kg/ da (10000 bitki/da) ile Etimesgut, 256 kg/ da (7000 bitki/da) Konya ve 250 kg/ da (8500 bitki/da) ile Adapazarı izlemiştir. Hasat tarihinin geciktirilmesi ile elde edilen yerler arasındaki pancar verim artışı, şeker veriminde kaybolmuştur. Deneme istasyonlarında elde edilen şeker verim artışı birbirine çok yakın gerçekleşmiştir. Pasinler'de ekim iklim sebebiyle geç yapılmakta, pancar gelişmosini hızlı bir şokildo sUrdürmekte, Adapazarı ' nda da şokor varlığının düşük olmanı şeker verimine etkinini engellemektedir. Pancar veriminde olduğu gibi şeker veriminde de hasat tarihini geciktirmekle elde oüllen artış önemli olmasa da yüksek bitki sıklığı lehinedir. Bu bitki sıklığı da yerden yero değiş mektedir (6500-10000 bitki/da). Münavebe, iş gücü* temini ve işletme ekonomisi açısından herhangi bir problem yoksa bitki sıklığı 6500 bitki/da* m üzori- ne sahip tarlaların haşatını iklim şartlarının müsaade ettiği en geç tarihe bırakmak hem daha çok pancar verimi hom do daha çok şeker liretimi demektir. ANAHTAR KELİMELER: Şekerpancarı, Tarla tohum çıkışı, bitki sıklığı, Hasat zamanı, Vegetasyon süresi, Pancar verimi, Pancar kalitesi, Arıtılmış şeker verimi

VI A ES TRACT PhD Thesis THE EFFECT OF PLANT DBNSITY AND HARVESTING TIME ON YIELD AND QUALITY OF SUGAR BEET AT DIFFERENT CLII1ATICAL REGIONS Hasan İNAN Ankara University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Field Crops Supervisor: Assoc. Prof. Dr. Celâl ER 1988, Page: 101 Jury : Assoc. Prof. Dr. Celâl Er Prof.Dr.îbrahim K. A ta kişi Assoc. Prof.Dr.Ali gülümser This research has been carried out at Adapazarı, Etimes gut (Ankara), Konya and Pasinler Experimental Stations of Turkish Sugar Factories Corporation in 198?. Plant density and distribution is determined by the field emergence of the seed. Germination capacity of the seeds sown were 84 % of Kawepura at Adapazarı, 82 % of Bella at Etimesgut and Konya, and 84 ';,.' of Eva at Pasinler, Even though these figures were very close each other, the plant density and determination showed a great deal of variations. However while the highost plant density por decar wan 10000 in Adapazarı, but it wan 8500 in Konya and 8000 in Pasinler. The level of the plant density was obtained by artifi cially reducing the germination capacity of the seeds. At each location four different level of field emergence was obtained which was differing from each other 1500 plant in a docar. The lowest plant density in Adapazarı and Etimesgut, was 5500 in Kon ya 4000, and 3500 plant per docar in Pasinlor.vıı The lowest yield per decar was 5689 kg in Adapazarı, 51'*9 kg in Etimesgut, 4179 kg in Konya and 5162 kg in Pasinler. These values were obtained from the 55ÜO plant containing plots in Adapazarı and Etimesgut, from 4000 plant/ da in Konya and from 6500 plant/da in Pasinler. There is a positive correlation between tho 2 plant den sity and their sugar content. The sugar content incroauu was significant at 0.1 ?.' level in Pasinler and at 0.5 % level in Eti mesgut. In contrary to this increase, K and amino Nitrogen content is decreasing when the population increases. Na content was not changing excluding Pasinler. It was increasing in Pasinler depend ing on the plant density like K and N. The highest white sugar yield was obtained from maximum number. of plant containing plots at all four locations. The real figures perjjtaojfe^werp ?63 kg in Adapazarı, 790 kg in Etimesgut, 848 kg in Konya and 745 kg in Pasinler. Except Pasinler, all other three stations lowest stand per ha, having plots produced the lowest white sugar yield i.e. 699 kg. in Adapazarı, 721 kg in Etimesgut and 7^6 kg in Konya. But in Pasinler, in terms of sugar yield, thore was only 2 kg difference was observed between 3500 and 5000 plant carrying plots, which wore ?12 and ?10 kg and this 2 kg difference was on trie lowest plant density side..'iince the plant density increases and harvesting time delays, the quality and yield of sugar boot increases. This in crease was also varying from location to location..'In root yield, the higaest increase has been observed in Pasinler at 6500 stand per decar level. Between tho first and the last harvesting time there was an 1.8 tons of beet increase per decar. This was follow ed by 12 tons in Adapazarı at 8500 plant/da level, 0.9 tons in Konya at ?0Q0 plant/ da level, and 0.4 tons in Etimesgut at 1000 plant/ da level. The root yield obtained by delaying the har vesting time were very close to each other botween tho different plant density level of one location but the difference between locations was significant.vın Throe weeks delay of harvesting time produced significant ly difference at 0.1 fo level in the all four locations, in terras of sugar content. Similar results were received from both root and sugar yield. Delaying the harvesting time for 40 days caused 299 kg/ da white sugar increase at 6500 plant/da level again in Pasinler. This was followed by Btimesgut with 258 kg/da at 10000 plant/da level, then with 256 kg/da Konya at 7000 plant/da level, finally with 250 kg/ da Adapazarı at 8500 plant/da level. The increase received from root yield as a result of late harvest has been dissapeared in sugar yield. Sugar yield increase at all stations were showing the almost same values, ip Pasinler the sowing has been performed relatively lato as a result of the climatical conditions, the beet growth is being very quickly, being low sucros content in Adapazarı, retarded the influence on sugar yield. Even the increase in sugar yield was not significant by delaying the harvesting date like it was in root yield, but this unimportant increaso was on the plant density side. Abovo mention ed plant density was varying from region to region (6500 - 10000 plant/da). From the view point of crop rotation, providing man power, and management economy, if there is not any problem, the field having b50O or over plant per decar should be harvested as late as possible since the climatical conditions pormit. This means more beet and more sugar yield. KEY WORDS: Sugarbeet, i'ieid emergence, Plant density, Harvesting time, Vegetation period, Root yield, Beet equality, White suKâr yield.