Cevizlerde çiçek tozlarının rüzgarla taşınması üzerinde araştırmalar

Abstract

ÖZET Yüksek Lisans Tezi CEVİZLERDE ÇİÇEK TOZLARININ RÜZGARLA TAŞINMASI ÜZERİNDE ARAŞTIRMALAR Veli ERDO?AN Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Mahmut AYFER 1989, Sayfa: 58 Jüri: Prof. Dr. Mahmut AYFER Prof. Dr. Menşure ÇELİK Doç. Dr. Arif SOYLU Bu çalışma bazı tozlayıcı ceviz tiplerinin çiçek tozu özellikleri ile çiçek tozlarının dağılımı üzerine uzaklıkların ve yöresel rüzgarların etkisini incelemek ve bahçe içerisindeki tozlayıcı sayısı ve dağılımını belirlemek amacıyla yapılmıştır. Çiçek tozu kaynağı olarak 4 adet »yaklaşık 30-40 yaşlı tozlayıcı tip kullanılmıştır. Havadaki çiçek tozlarını yakalamak amacıyla tozlayıcıların 4 yönüne 5,10,15,20,40,80, 120,160,200 ve 300 m uzaklıklara çiçek tozu tuzakları yerleştirilmiştir. Tuzaklardaki çiçek tozları çiçeklenme dönemi boyunca iki günde bir sayılmıştır. Ayrıca fenolojik gözlemler yapılmış ve çiçek tozu irilikleri ve stigma yüzey alanları ölçülmüştür. Araştırma sonuçlarına göre bütün tiplerin protogynous oldukları belirlenmiş, çiçeklenme süreleri dişi çiçeklerde5-6 gün, erkek çiçeklerde ise 7-9 gün bulunmuştur. Çiçek tozu iriliği ortalama 50.82 ± 0.55, stigma yüzey alanı orta lama 31.30 ± 4.18 mm2 olarak ölçülmüştür. Çiçek tozu çimlenme oranı en fazla % 20 sakkaroz, 1 mM CaCİ2 ve 0.16 mM H3BO3 ortamından oluşan Asılı Damla yönteminde % 80.89, Agarlı Petri {% 0.65 agar ilave edilmiştir) yönteminde ise % 72.69 bulunmuştur. Çiçek tozlarının % 97. 52' si, çiçek tozu kaynağından itibaren ilk 80 m içerisinde dağılmıştır. 1 dişi çiçeğe gelen çiçek tozu sayısı 5, 10 ve 15 m' de çok yüksek (sırasıyla 653, 607 ve. 271 adet), -20 ve 40 m4 de yüksek {sırasıyla 176 ve 101 afet), 80 m' de orta (41 adet), 120, 160, 200 ve 300 m'de ise düşük (sırasıyla 12, 11, 17 ve 7 adet) bulunmuştur. Yöresel rüzgarların yönü ve hızı çiçek tozu dağılımını önemli ölçüde etkilemiştir. Deneme koşullarında en fazla çiçek tozu Doğu ve Kuzey yönlerinde bulunmuştur. Ceviz bahçelerinde güvenli bir tozlanmanın sağlanması için, tozlayıcılar hakim rüzgar yönünde ve 1/8 oranında (8 ağaca 1 tozlayıcı) dikilmeli ve uzaklık 80 m'yi geçmemelidir. ANAHTAR KELİMELER: /£eviz, çiçek tozu, çiçek tozu çimlenmesi, rüzgarla tozlanma, tozlanma.

VI ABSTRACT Masters Thesis THE TRANSPORTATION OF WALNUT POLLENS BY WINDS Veli ERDO?AN Ankara University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Horticulture Superviser: Prof. Dr. Mahmut AYFER 1989, Page: 58 Jury: Prof. Dr. Mahmut AYFER Prof. Dr. Menşure ÇELİK Assoc. Prof.Dr.Arif SOYLU The pollen quality of some walnut seedling trees, the dispersion of the pollen according to the distances and the effects of the winds on distances and directions were investigated. Thirty-fourty years old four seedling trees were used as pollinizer. Special pollen traps were placed all around these trees at all directions, at the distances, 5,10,15,20, 40, 80, 120, 160, 200, 300 m from the pollinizers. The pol lens were counted; at 2 days intervals during the pollination. In addition to phenological observations, pollen germination tests, measurements of the pollen size and the calculation of the area, of stigma surface of female flowers were carried out.VII All trees were found protogynous. Flowering periods were 5-6 days at female and 7-9 days at male flowers, average pollen size was 50.82 ± 0.55 p, the area of the stigma sur face was found 31.30 ± 4.18 mm2. in the media of % 20 sacco- rose, ImM CaCİ2. and 0.16 mM H3BO3 the highest percent of pol len germination were obtained, as % 80.89 by Hanging Drop method, and % 72.69 by agas? ( with. % 0.65 agar) in petri dishes The number of the trapped pollens for each flowers according to the distances from pollinizers were found very high at 5, 10 and 15 m (653, 607 and 271 respectively), high at 20 and 40 m (176 and 101 respectively), medium at 80 m (41) and low at 120, 160, 200 and 300 m (12, 11, 17 and 7 respectively). It is noticeable that the % 97.52 of all pollens were dispersed in 80 m distance from pollinizers. The direction and the spead of regional winds greatly effected to the direction of the pollen distributions and distances of the pollen from pollinizers. Under experi^. mental conditions pollen dispersal were much higher at East and North sides than the other directions. For a reliable pollination in a walnut orchard, the pollinizer should be planted at the ratio of 1 pollinizer to 8 trees and not more than 80 m distance. The directions of prevailing winds of the, regions during the pollination should be considered at tentively. KEY WORDS: walnut, pollen, pollen germination, pollination by wind,p611ination.