Farklı azotlu gübrelerin Erzurum yöresinde yetiştirilen beyaz lahana (Brassica olerecea var. Capitate)`nın verim, nitrat birikimi, toprak ve bitkisel özelliklerine etkisi

Abstract

ÖZET Doktora Tezi FARKLI AZOTLU GÜBRELERİN ERZURUM YÖRESİNDE YETİŞTİRİLEN BEYAZ LAHANA {Brassica Olerecea var. Capitate)'NIN VERİM, NİTRAT BİRİKİMİ, TOPRAK VE BİTKİSEL ÖZELLİKLERİNE ETKİSİ Metin TURAN Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Toprak Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Yıldırım SEZEN Bu çalışma, Erzurum ekolojik koşullarında yetiştirilen lahanada farklı azot kaynaklarının ve düzeylerinin, bitkinin verimliliğine, nitrat içeriğine ve toprak özellikleri üzerine etkisini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırma, 2000 ve 2001 yıllarında Atatürk Üniversitesi Tarım İşletmesi deneme alanında yürütülmüştür. Denemede, Erzurum ve yöresinde yaygın olarak yetiştirilen Yalova- 1 lahana çeşidi kullanılmıştır. Denemede potasyum nitrat, amonyum nitrat, kalsiyum amonyum nitrat, diamonyum fosfat, üre, amonyum sülfat ve çiftlik gübresinin 0, 5, 10, 20 ve 40 kg N/da dozları kullanılmıştır. Taban gübresi olarak 12 kg P205/da ve 15 kgK20/da olacak şekilde triple süper fosfat ve potasyum sülfat gübreleri uygulanmıştır. Toprak ve bitki örneklerinin analizleri sonucunda elde edilen verilerle varyans analizleri yapıldıktan sonra, F testi önemli bulunan muameleler Duncan çoklu karşılaştırma testine tabi tutulmuşlardır. Ayrıca bitki besin elementleri ile bitki nitrat içerikleri arasında korelasyon analizleri ve gübre çeşitlerine bağlı olarak denemeden elde edilen verim miktarları ile azotlu gübre dozları arasında regrasyon analizleri yapılmıştır. Araştırmadan edilen sonuçlara göre, farklı azotlu gübre kaynak ve düzeylerinin hem deneme topraklarının hemde yetiştirilen lahana bitkisinin, azot, fosfor, potasyum, kalsiyum, kükürt, magnezyum, demir, mangan, çinko, bakır gibi makro ve mikro element içeriklerini etkilediği tespit edilmiştir. Deneme bitkisi olarak yetiştirilen lahana bitkisinin verim ve verim unsurları da azotlu gübre doz ve çeşidine bağlı olarak değişiklikler göstermiştir. Lahana bitkisinin dekardan elde edilecek verim miktarlarını doğrudan etkileyen verim unsuru parametreleri olan baş ağırlığı, baş çapı, baş yüksekliği ve açık yaprak sayısı gübre doz ve çeşidine bağlı olarak değişiklikler göstermiştir. Gübre dozundaki artışa paralel olarak baş ağırlığı, açık yaprak sayısı, baş çapı ve baş yüksekliği parametreleri artış göstermiş, en yüksek artışlarda genellikle nitratlı gübre uygulamalarında meydana gelmiştir. Elde edilen regrasyon eşitliklerine bağlı olarak en fazla verim amonyum nitrat uygulamasının 33 kg N/da dozundan, en düşük verim ise çiftlik gübresi uygulamasından elde edilmiştir. Buna karşılık en fazla nitrat birikimi potasyum nitrat gübresi, en düşük birikimi ise çiftlik gübresi uygulaması ile olmuştur. Elde edilen ürün miktarı yanında kalitesi de dikkate alındığında, kârlı ve kaliteli bir lahana ürünü için en uygun gübre çeşidinin üre gübresi, dozunu da 34 kg N/da üre olacağı sonucuna varılmıştır. 2002, 183 sayfa Anahtar kelimeler: Lahana bitkisi, nitrat birikimi, makro element, mikro element, verim, okzalik asit

ABSTRACT Ph.D. Thesis EFFECTS OF DIFFERENT NITROGEN SOURCES ON SOIL PROPERTIES, YIELD AND NITRATE CONTENTS OF CABBAGE (Brassica Olerecea var. Capitate) GROWN IN ERZURUM Metin TURAN Atatürk University Facullty of Agriculture Department of Soil Science Supervisor: Prof.Dr. Yıldırım SEZEN The objective of this study was to determine the effects of different nitrogen sources on soil properties, plant yield and nitrate contents of cabbage (Yalova- 1) grown in Erzurum. This study was carried out in the Agricultural Farmland of Atatürk University, Erzurum, Turkey on 2000 and 2001. The treatments of nitrogen consisted of 0, 5, 10, 20 and 40 kg N da`1 were used as potassium nitrate, ammonium nitrate, calcium ammonium nitrate, diammonium phosphate, urea, ammonium sulphate and farm manure. Triple super phosphate (12 kg P2O5 da`1) and potassium sulphate (15 kg K2O da`1) basal fertiliser were applied. Data from soil and plant analyses were subjected to analysis of variance. The Duncan's multiple range test was used for mean comparisons. Correlation and regression analyses were used to define the relationships between mineral composition of cabbage plants and nitrogen sources and doses. Result of this study was indicated that different nitrogen sources affected both soil and plant macro and micro nutrient contents such as nitrogen, phosphorus, potassium, calcium, magnesium, iron, manganese, zinc and copper. Different nitrogen sources and levels affected total yield and yield parameters such as the number of non wrapper leaves, diameter, height and weight of heads. Increasing doses of nitrogen increased the value of measured parameters. As data depending on analysis of regression, the highest yield were obtained from the ammonium nitrate fertiliser at 33 kg N da`1. The lowest yield was determined from the farm manure. The greatest nitrate accumulation in plants occurred from the potassium nitrate fertiliser application, and lowest from farm manure. It can be suggested that urea with an application rate of 34 kg N da`1 may provide the highest yield as well as better quality and profitability. 2002, 183 pages Keys words: Cabbage, nitrate accumulation, major nutrient, minor nutrient, yield, oxalic acid