Keban Barajı`nın çevre iklimi üzerine etkileri

Abstract

ÖZET Yüksek Lisans Tezi KEBAN BARAJI'NIN ÇEVRE İKLİMİ ÜZERİNE ETKİLERİ Mustafa ADIGÜZEL Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarımsal Yapılar ve Sulama Anabilim Dalı Danışman: Prof.Dr. Turhan AKÜZÜM 1997, Sayfa: 81 Jüri: Prof.Dr. Turhan AKÜZUM Prof.Dr. Cengiz OKMAN Prof.Dr. Süreyya BAŞ Bu çalışmada, Keban Barajı'nın çevre iklimi üzerine etkileri tesbit edilerek, benzer koşullara sahip barajlarda ortaya çıkacak muhtemel değişikliklerin önceden tahmin edilebilmeleri amaçlanmıştır. Bunun için, bölgeyi temsil özellikleri gözönünde bulundurularak, gerek gözlem sürelerinin uygunluktan ve gerekse gözlem değerlerinin sağlıklı olmaları dikkate alınarak Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdüriüğü'ne ait Erzincan, Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli ve Keban klima istasyonlarının sıcaklık, yağış, nem, rüzgar, buhar basıncı ve bazı sayılı günlere ait iklim elemanları üzerinde çalışılmıştır. Araştırmada, bu iklim elemanlarının Keban Barajı'nın yapımından önceki ve sonraki dönemleri temsil eden, aylık ve mevsimlik ortalama değerler olarak eşit uzunluklarda seriler elde edilmiş, bu seriler arasındaki değişimler ortaya konmaya çalışılmıştır. Geçiş dönemi olarak kabul edilen 1974 yılı değerlendirme dışı bırakılmıştır. Mikrosoft Excel ve Quatro.Pro istatistik paket programları kullanılarak hesaplanan değerler, yine aynı programlardan yararlanılarak çizelge ve şekillere aktarılmış, bununla sonuçların görsel olarak daha net ortaya konması amaçlanmıştır. Araştırma sonucunda; bağıl nem ve buhar basıncı değerlerinde özellikle bahar ve yaz aylarında belirgin artışların olduğu, ortalama sıcaklıklarda bir miktar azalmalar görülmekle birlikte, kış aylarındaki düşük sıcaklıklarda artışlar ve yaz aylarındaki yüksek sıcaklıklarda azalışların olduğu ve bunun da bölgenin mikro iklimi üzerinde ılımanlaştırıcı etki yaptığı tesbit edilmiştir. Kış aylarındaki düşük sıcaklıklarda meydana gelen artışlara paralel olarak, donlu günler sayısında azalmalar kaydedilmiştir. Baraj Gölü'nün bölgenin ısı dengesi üzerinde yaptığı değişimler, özellikle baraja yakın istasyonlarda rüzgar hızlarında artışlar ile, kapalı günler sayısında azalmalara ve buna paralel olarak da açık günler sayısında artışlara neden olmuştur. Bununla birlikte bölgenin baraj öncesi ve baraj sonrası dönemler arasında toplam yağış miktarları karşılaştırıldığında önemli farklılıklar tesbit edilmemiştir. Bahsedilen bu değişimler, baraja daha yakın olan Keban ve Tunceli'de daha fazla hissedilirken, barajdan uzaklaştıkça etkilerin de azaldığı görülmektedir. ANAHTAR KELİMELER: Baraj, iklim, sıcaklık, yağış, bağıl nem, rüzgar, buhar basıncı.

11 ABSTRACT Masters Thesis THE EFFECTS of KEBAN DAM on ITS SURROUNDING CLIMATE Mustafa ADIGÜZEL Ankara University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Farm Structures and Irrigation Supervisor Prof.Dr. Turhan AKÜZÜM 1997, Page : 81 Jury: Prof.Dr. Turhan AKÜZÜM Prof.Dr. Cengiz OKMAN Prof.Dr. Süreyya BAŞ The aim of this study was to analyze the effects of the operation of Keban dam on surrounding climate. For that purpose, by bearing the represantative characteristics of the region in mind, and taking the appropriation of the observational time periods as well as the correctiveness of the observed parameters into account, it is studied on the parameters as temperature, precipitation, humidity, wind, vapor pressure and climatological elements where are procured from National Meteorological Service, belonging to some determined periods of Erzincan, Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli, and Keban. In the study, these climatological parameters which are representing the periods of before the operation of Keban dam and after the operation of it, are groupped into the same dimensioned series and the comparative changes between these series are aimed to be determined. The year 1974 which is accepted as the transition period is hold in the evaluations out. The calculated values which are determined by use of Microsoft Excel and Quatro Pro statistical package programs are transmitted into diagrams and graphics by using the same programs and by this way, it is aimed to carry the results visually more clear and more understandable out. As a result of the study, especially in spring and summer seasons, significant increases are observed on relative humidity and vapor pressure, although slightly decreases are achieved on avarage temperatures, increases in low temperatures in winter season and decreases in high temperatures on summer season which cause a mildy weather effect on the micro climatology of the region is obtained. Following the increases in low temperatures in winter season, It is recorded a decrease in the number of freezy days. The changes in the heat balance of the region by the dam lake cause an increase in the wind speed especially in the stations near the dam resulting a decrease in the cloudy days and as a result, increases in the number of uncloudy days. However, as a comparison of the precipitation quantities before the operation of the dam and after it, any signicant change is not observed. Although the above mentioned variations are more significant in Keban and Tunceli where are more near to the dam, it is observed that the effects are gotten weaker when getting more far. KEY WORDS: Dam, Climate, Temperature, Precipitation, Relative Humidity, Wind, Vapor Pressure.