Tortum çayı havzasının odunsu bitkilerinin peyzaj mimarlığında kullanım olanakları

Abstract

Peyzaj planlamanın ana materyalini bitkiler oluşturmaktadır. Erzurum ve çevresinde ekstrem iklim koşulları nedeniyle peyzaj düzenlemelerinde kullanılan ağaç ve çalı türleri oldukça yetersiz durumdadır. Bölgede yetişen doğal bitkilerin de planlama çalışmalarında kullanımı yaygın değildir. Bu araştırma ile bölgede ve benzer ekolojik ortamlardaki peyzaj mimarlığı çalışmalarında kullanılabilecek doğal odunsu bitki türleri tespit edilmiştir. Bu araştırma, 2002 ve 2003 yıllarında, hidrografık açıdan bir havza özelliği gösteren yaklaşık 1900 km2 lik bir yüzölçüme sahip, Tortum ve Uzundere ilçeleri içerisinde yer alan Tortum Çayı Havzası' nda yapılmıştır. Erzurum iline 70 km mesafede bulunan çalışma alanı fitocoğrafik konum itibari ile A8 ve A9 karelerinin kesiştiği alan üzerindedir. Araştırma 700-3 047m' ler arasında, düz ve düze yakın alanlar ile aşırı eğimli alanlarda yapılmıştır. İran-Turan ve Avrupa- Sibirya floristik bölgelerinin kesişim noktasında bulunan çalışma alanı mikrokümatik bir iklime sahip olmasına karşın yer yer Erzurum merkez ile iklim ve rakım bakımından benzerlik göstermektedir. Yöredeki odunsu bitkilerin yayılışları, yetişme ortamı özellikleri ve dendrolojik özellikleri yerinde inceleme ve analizlerle beraber Braun- Blaunquet (1932)'nin transekt (hat) ve floristik analiz yöntemleri kullanılarak belirlenmiştir. Araştırma alanında yapılan çalışmalar sonucunda,kentsel ve kırsal alanlarda değişik amaçlar için kullanılabilecek 25 familyaya ait 54 odunsu bitki türü tespit edilmiş ve bu bitkilerin peyzaj mimarlığında kullanım olanakları üzerinde durulmuştur. Tespit edilen odunsu bitki türlerinden, 30 bitki türünün peyzaj onarım çalışmalarında, 28 bitki türünün karayolu kenarı, orta refüj ve otopark planlamalarında, 19 bitki türünün kaya ve kuru duvar bahçelerinde, 9 bitki türünün yer örtücü olarak ve 39 bitki türünün estetik özelliklerinden dolayı kullanılabileceği sonucuna varılmıştır. Bitkilerin korunarak kullanıma sunulmasına yönelik önerilere yer verilmiştir. 2003, 100 sayfa Anahtar kelimeler: Odunsu bitkiler. Tortum Çayı Havzası, Peyzaj Planlama, Erzurum.

Main material of the landcape planning are plants. In Erzurum and its countryside becaus of the extreme weather conditions, shrub and tree species used in landscape planning are quiet in sufficient. Native plants of the region are not widely utilised in the planning. With this study the woody plant species that can be utilised in either the region or the others that own the same ecological properties were determined. This study was carried out in the years of 2002 and 2003, in the Basin of Tortum Stream, which shows the features of a basin hidrographically, has an area of nearly 1900 km2 and takes place in the districts of Tortum and Uzundere. The study area 70 km from Erzurum is on the intersection of phitogeographical A8 and A9 squares. The parts between 700-3047 meters of altitude values, which are plain, approximately plain or extremely sloppy areas, take place in the study area. Although the study area selected in the intersection of Irano- Turanian and Euro-Siberian floristic regions has a microclimatic feature, some parts of it shows the similarity to Erzurum city center in the respect of climate and altitude. The distribution and the living conditions of the plants were detected using the transect (line) and floristic analysing methods of Braun-Blaunquet (1932). In the result of the study, carried out in the study area, 54 woody plant species belonging to 25 taxa were detected. These species can be utilized both in urban and rural area planning. Of the detected woody plant species, 30 can be used in landscape restorations, 28 in the highway sides, refuges and car park planning, 19 in rock and dry- wall gardens, 9 as ground-cover, 39 for the aesthetic properties. Proposals about the use and the protection of the plants were put forward. 2003, 100 pages Key Words; Woody plants. Basin of Tortum Stream, Landscape Planning, Erzurum. 11