Büyük kütleli etkileşen çift yıldızlar

Abstract

ÖZET Yüksek Lisans Tezi Büyük Kütleli Etkileşen Çift Yıldızlar Hasan AK Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Astronomi ve Uzay Bilimleri Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Nihal YILMAZ Prof Dr. Osman DEMİRCAN Büyük kütleli yıldızlar güçlü rüzgar ve ışınımlarıyla çevrelerini en çok etkileyen kısa ömürlü (~106 yıl) yıldızlardır. Supernova patlamasıyla öldüklerinde nötron yıldızı ve karadelikleri oluştururlar. Büyük kütleli yıldızlardan oluşan yakın çift yıldızlar ise bileşen yıldızların fiziksel özelliklerinin ortaya çıkarılmasına olanak verdikleri için önemlidir. Bu tez çalışmasında önce büyük kütleli yıldızların fiziksel özellikleri özetlenmiş sonra fiziksel özelliklerden oluşturulan grafiklerle bazı istatistik sonuçlara ulaşılmıştır. Büyük kütleli etkileşen çift yıldızların gözlemsel özellikleri, sorunları ve istatistik bilgiler ayrıca irdelenmiş, bu sistemlerin bileşenlerinde gözlenen zorlanmış radyal olmayan salınımlar özetlenmiştir. Ankara Üniversitesi Gözlemevi'nde gözlenmiş olan iki tipik büyük kütleli etkileşen çift yıldız CQ Cep ve BF Aur'a ait gözlemlerin detaylı incelemesine ayrı bir bölüm ayrılmıştır. CQ Cep'in etrafında rüzgarla oluşan madde yapısı ortaya çıkarılmış, BF Aur için de iki model geliştirilmiştir. Bu yöndeki çalışmalarla yıldız rüzgarı ile madde kaybının büyük kütleli yıldız evrimine ve sonuçta supernova patlaması, nötron yıldızı (veya karadelik) oluşumuna etkileri daha iyi anlaşılabilecektir. 1998, 104 sayfa ANAHTAR KELİMELER: Büyük kütleli yıldızlar, OB türü çift yıldızlar, yıldız rüzgarları, zorlanmış radyal olmayan salınımlar, Yıldızlar. CQ Cep, BF Aur, AR Cas

ABSTRACT Master Thesis The Interacting Massive Binaries Hasan AK Ankara University Graduate School of Natural and Applied Sciences Astronomy and Space Sciences Department Supervisors: Prof. Dr. Nihal YILMAZ Prof. Dr Osman DEMİRCAN The massive stars with short life (~106 yr) are most interactive with their environment This interaction is formed by their strong wind and radiation. They give birth to neutron stars and black holes when they die through a supernova explosion. The close binary systems with massive components are important because they allow direct determination of the physical parameters of the component stars. In the present thesis, first, the physical properties of massive stars were reviewed. Then some statistical results were reached by using the graphical representation of the pysical properties. The observational properties, unsolved problems and statistical information on the interacting massive binaries were reviewed seperately. The forced nonradial pulsations observed in some components of these systems were also reviewed. New observations, carried out at the Ankara University Observatory, of two typical interacting massive binaries CQ Cep and BF Aur were analysed in detail in a seperate section. Distribution of the stellar wind material around CQ Cep was revealed and two alternative physical model of BF Aur were formed. By the follow up studies, the effect of the mass loss through stellar wind on the stellar evolution of massive stars, and then on the superaovea explosion and on the birth of neutron stars (or black holes) would be better understood. 1998, 104 pages Key Words: Massive stars, OB-type binaries, stellar winds, forced nonradial oscillations, Individual stars: CQ Cep, BF Aur, AR Cas 11