Nohut geveni (Astragulus cicer L.)-ayrık (Agrapyran GAERTN) ekimi karışım oranlarının yem verimi ve botanik kompozisyonu etkileri üzerinde araştırmalar

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Orta Anadolu kıraç koşullarında nohut geveni {Astragalus cicer L.), otlak ayrığı (Agropyron cristatum (L.) Gaertn.) ve mavi ayrık (Agropyron intermedium (Host) Beanv.) türlerinin suni mera karışımlarına girme imkanlarının belirlenmesidir. Araştırma, tesadüf blokları deneme deseninde dürt tekrarlaman olarak kurulmuş ve Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsö'nün Haymana İkizce'deki Araştırma İstasyonu'nda 1995 ile 1997 yıllan arasında yürütülmüştür. Nohut geveni, otlak ayrığı ve mavi ayrık ile yalın, % 20, 40, 60 ve 80 oranlarında olmak üzere toplam 11 karışım kombinasyonu oluşturulmuştur. Bitki türlerinde fide sayıları bakımından karışımlar arasında önemli farklılıkların olduğu tespit edilmiştir. En yüksek fide sayısı 96.75 adet/m2 ile otlak ayrığında bulunmuştur. Türlerde fide kuru ağırlıkları arasındaki fark önemsizdir. Nohut geveni ve otlak ayrığında m2'de bitki sayılan arasındaki farklılık önemli, mavi ayrık karışımlarında önemsiz bulunmuştur. Söz konusu kanşnnlarda, botanik komposizyonoranları bitki sayısına ve koru madde verimine göre önemli farklılık göstermiştir. Nohut geveni, otlak ayrığı ve mavi ayrık karışımlarında doğal bitki boyu sırayla 44.54, 75.51 ve 88.77 cm olarak ölçülmüştür. Aynı bitki türlerinde ana sap uzunluğu sırayla 52.59, 79.28 ve 92.48 cm, ana sap kalınlığı sırayla 2.97, 2.15 ve 3.56 mm, ana saptaki yaprak sayısı sırayla 7.35, 3.84 ve 3.66 adet, bitki yayılma çapı sırayla 20.76, 16.17 ve 29.33 cm olarak tespit edilmiştir. Parsellerdeki otlak ayrığı yalın ekiminde kuru ot verimi 539.14 kg/da iken % 40 nohut geveni + % 60 otlak ayrığı 596.52 kg/da olarak karışımlar içerisinde en yüksek değere ulaşmıştır. Mavi ayrıkta ise yalın ekim 612.87 kg/da iken % 20 nohut geveni + % 80 mavi ayrık karışımında 631.98 kg/da ile en yüksek değer olarak saptanmıştır. Parsel karışımlarında nohut geveni, otlak ayrığı ve mavi ayrık yalın ekimlerinde kuru madde verimi sırayla 116.51, 514.99 ve 587.83 kg/da olarak elde edilmiştir. Parseldeki otlak ayrığı karışımlarında en yüksek kuru madde verimi % 40 nohut geveni + % 60 otlak ayrığı 571.96 kg/da olurken, mavi ayrıkta ise % 20 nohut geveni + % 80 mavi ayrık 603.01 kg/da olarak bulunmuştur. Nohut geveni, otlak ayrığı ve mavi ayrık karışımlarında ham protein oranı sırayla % 12.22, 5.54 ve 6.34 olarak kaydedilmiştir. Parsellerdeki yalın ekimde aynı bitki türlerinde sırayla 18.69, 37.37 ve 50.16 kg/da ham protein verimi alınmıştır. Parseldeki otlak ayrığı karışımlarında en yüksek ham protein verimi % 40 nohut geveni + % 60 otlak ayrığı kombinasyonunda 36.21 kg/da, mavi ayrık karışımlarında ise % 80 nohut geveni + % 20 mavi ayrık kombinasyonunda 40.59 kg/da olarak bulunmuştur. Nohut geveni ve mavi ayrıkta kuru ot verimi ile ham protein verimi (sırayla r= 0.983** ve r= 0.999** olarak) ve kuru madde verimi (sırayla r= 0.983** ve r= 0.999** olarak), otlak ayrığında ise kuru ot verimi île iikuru madde verimi ile (r= 0.964** ) olumlu ve önemli ilişki göstermişlerdir. Path analizi sonucunda, en yüksek toplam korelasyon katsayısı nohut geveninde (0.983) kuru ot verimi ile kuru madde verimi ve ham protein verimi arasında, otlak aynğı ve mavi ayrıkta ise (sırayla 0.964 ve 0.999 olarak) kuru ot verimi ile kuru madde verimi arasında meydana gelmiştir. Nohut geveni, otlak aynğı ve mavi ayrıkta belirtme katsayıları (R2) sırayla 0.980, 0.969 ve 0.999 olarak belirlenmiştir. Belirtme katsayılarının bu kadar yüksek obuası araştırma için seçilen karakterlerin uygun ve yeterli olduğu sonucunu vermektedir. Bu araştırmanın sonucunda en yüksek kuru ot verimi % 20 nohut geveni + % 80 mavi aynk karışımında, en yüksek ham protein verimi ise % 80 nohut geveni + % 20 mavi aynk kombinasyonunda saptanmıştır. Otlak ayrığında ise en yüksek kuru ot verimi % 40 nohut geveni + % 60 otlak ayrığı karışımında, en yüksek ham protein verimi de % 40 nohut geveni + % 60 otlak ayrığı kombinasyonunda bulunmuştur. ANAHTAR KELİMELER: Nohut geveni, otlak aynğı, mavi aynk, fide kuru ağırlığı, botanik kompozisyon, kuru ot verimi, kuru madde verimi, ham protein verimi, path analizi ve toplam korelasyon sayısı.

The objective of this study is to determine the best fitting combination of cicer milkvetch (Astragalus deer L.), crested wheatgrass {Agropyron cristatum (L.) Gaertn) and intermediate wheatgrass {Agropyron intermedium (Host) Beauv.) as a mixture in use of the planted pastures under dryland conditions of Central Anatolia. The research was established as a completely randomised block design with the four replications, and was conducted in the years between 1995 and 1997 at the Haymana İkizce Experimental Station of The Research Center for the Field Crops. Total of the eleven combinations of cicer milkvetch, crested wheatgrass and intermediate wheatgrass made up the mixtures as at the ratios of 20, 40, 60, 80 % and pure stand for each species. The seedling numbers of the species among the mixture combinations were significantly different Crested wheatgrass had the highest seedling number as 96.75 per square metre. The differences of seedling dry matter of the species were not significant In these mixtures, according to number of the plant and dry matter yield the ratio of species within botanical compositions significantly differed from each ivother. The plant height of cicer milkvctch, crested whcatgrass and intermediate wheatgrass were 44.54, 75.51 and 88.77 cm, respectively. They had the main stem height of 52.59, 79.28 ve 92.48 cm, and the main stem diameter of 2.97, 2.15 and 3.56 mm, the main stem leave number of 7.35, 3.84 and 3.66, and the crown diameter of 20.76, 16.17 and 29.33 cm, respectively. Crested wheatgras grown as a pure stand produced 539.14 kg/da hay, whereas the mixture consisted of 40 % cicer milkvetch + 60 % crested wheatgrass possessed the highest hay yield with 596.52 kg/da. Intermediate wheatgrass in pure stand yielded 612.87 kg/da hay, while in the mixture of 20 % cicer milkvetch + 80 % intermediate wheatgrass produced the greatest hay yield with 631.98 kg/da. Cicer milkvetch, the pure stands of crested wheatgrass and intermediate wheatgrass had the dry matter yields of 116.51, 514.99 and 587.83 kg/da, respectively. In mixtures of crested wheatgrass, the mixture made up 40 % cicer milkvetch + 60 % crested wheatgrass possessed the highest dry matter yield as 571.96 kg/da, whereas the greatest dry matter yield of intermediate wheatgrass as 603.01 kg/da was obtained from the mixture of 20 % cicer milkvetch + 80 % intermediate wheatgrass. In the mixtures of cicer milkvetch, crested wheatgrass and intermediate wheatgrass, the crude protein contents were 12.22, 5.54 and 6.34 %, respectively. When grown as pure stand, they had the crude protein yield as 8.69, 37.37 and 50.16 kg/da, respectively. In the mixtures of crested wheatgrass, the greatest crude protein yield with 36.21 kg/da was realized in mixture of 40 % cicer milkvetch + 60 % crested wheatgrass. In the mixtures of intermediate wheatgrass the highest crude protein yield with 40.59 kg/da was obtained from the mixture of 80 % cicer milkvetch + 20 % intermediate wheatgrass. Herbage yields of cicer milkvetch and intermediate wheatgrass were significantly and positively correlated to the crude protein (r= 0.983** and r= 0.999** respectively) and dry matter (r= 0.983** and r= 0.999** respectively) yields, and the hay yield of crested wheatgrass wassignificantly and positively associated with dry matter yields (r= 0.964** ). The results of the path analysis clearly indicated that the greatest total correlation coefficient occurred in cicer milkvetch (0.983) between the hay and crude protein yields, and between the hay and dry matter yields, whereas it happened in crested wheatgrass and intermediate wheatgrass between hay and dry matter yields (0.964 and 0.999, respectively). The determination coefficients (R2) of cicer milkvetch, crested wheatgrass and intermediate wheatgrass were found as 0.980, 0.969 and 0.999 respectively. The determination coefficients are very high that results the choosed characters for this research are suitable and sufficient The result of this research, the highest hay and crude protein yields were obtained from the mixtures of 20 % cicer milkvetch + 80 % intermediate wheatgrass and 80 % cicer milkvetch + 20 % intermediate wheatgrass, respectively. In the mixtures of crested wheatgras, the mixture consisted of 40 % cicer milkvetch + 60 % crested wheatgrass possessed the highest hay yield and the greatest crude protein yield was realized in mixture of 40 % cicer milkvetch + 60 % crested wheatgrass. KeY WORDS: Cicer milkvetch, crested wheatgrass, intermediate wheatgrass, seedling dry weight, botanical composition, hay yield, dry matter yield, crude protein yield, path analysis, total correlation coefficient