Baskil (Elazığ) civarındaki granitoid kayaçlarına bağlı cevherleşmelerin incelenmesi

Abstract

İnceleme alam Baskil'in (Elazığ) güneyinde 1/25.000 ölçekli Malatya K41- c4 ile Malatya L41-M paftaları içerisinde, 77 km2'lik bir alanı kapsamaktadır. Bu çalışmada Topalkem ve Nazaruşağı (Baskil-Elazığ) cevherleşmelerinin ve yakın çevresinin jeolojisi, mineralojisi, petrografisi, jeokimyası, yankayaç alterasyonu, cevher yankayaç ilişkileri ve cevherin mikro yapı-doku ilişkileri incelenmiştir. Çalışma alam Doğu Toros Orojenik kuşağının Üst Kretase yaşlı bölümünde yeralmaktadır.Bu alanda Baskil ve Bilaser Tepe Magmatitleri ile Pliyosen yaşlı genç çökeller yüzeylemektedir. Petrografik ve jeokimyasal çalışmalar sonucunda, Baskil Magmatitlerinin volkanik ada yayı, Bilaser Tepe Magmatitlerinin ise çarpışma sonrası granitoyidler olduğu belirlenmiştir. İnceleme alanındaki Bilaser Tepe Magmatitleri içerisinde farklı iki tip mineralizasyon belirlenmiştir. Birinci tip mineralizasyon Bilaser Tepe Magmatitlerinin granodiyorit, granitporfir ve dasitporfir fazı ile bunların Idokanağındaki Baskil Magmatitlerine ait diyoritlerin içinde gelişmiş porfiri bakır cevherleşmesidir. İkinci tip mineralizasyon ise granitler içerisinde yer alan Au-Cu içeren kuvars damarlarıdır. Birinci tip mineralizasyonda genel olarak porfiri bakır yatağında gözlenen alterasyon adlandırmaları temel alınarak potasik, fîllik, kuvars-serisit- karbonat ve propilitik olmak üzere dört alterasyon tipi belirlenmiştir. Cevherleşme genellikle fîllik ve kuvars-serisit-karbonat alterasyonun etkili olduğu bölgelerde kuvars-karbonat damarlarında, çatlak-kırıklarda sıvama ve kayaç içinde saçınımlı olarak bulunmaktadır. Ana cevher mineralleri pirit, arsenopirit, kalkopirit ve bizmuttur. Granitler içerisindeki ikinci tip mineralizasyonda kuvars damarlarının çevresinde gözlenen killeşme ve silisleşmeyle birlikte pirit, kalkopirit ve çok az miktarda altın gözlenmiştir. İnceleme alanındaki porfiri bakır mineralizasyonunda gözlenen alterasyon kuşaklarında uygulanan kütle transferi çalışmalarıyla baz metallerdeki en yüksek kütle kazancının fîllik alterasyonda olduğu belirlenmiştir. Kayaç ve cevher örnekleri üzerinde yapılan sıvı kapanım ve izotop çalışmalarıyla, porfiri mineralizasyonda hem ortomagmatik hem de konvektif süreçlerin; damar tipinde ise katatermal (320°-370°) koşulların etkili olduğu saptanmıştır. İnceleme alanında cevherleşmelerin (mineralizasyonların) bağlı bulunduğu magmatik kayaçlar, köken ve jeotektonik ortam açısından daha önceki çalışmalarda, volkanik ada yayı granitoyidleri olarak tanımlanmışken, bu çalışmada, kayaçların çarpışma sonrası ortamını yansıtan granitoyidler olduğu belirlenmiştir. 2002, 196 sayfa ANAHTAR KELİMELER: Çarpışma sonrası granitoyid, porfiri bakır, arsenopirit, kütle transferi II

The study area covers an area of 77 km2 included in 1/25.000 scale Malatya K41-c4 and Malatya L41-M sheets, to the south of Baskil (Elazığ). The purpose of this study is to investigate geology, mineralogy, petrography, geochemistry, wall-rock alteration, ore-wall-rock relationships and microstructural-textural relationships of ore in Topalkem and Nazaruşağı (Baskil-Elazığ) mineralizations and nearby areas. The study area is situated within the Malatya-Elazığ portion of Eastern Taurus orogenic belt, and is dominated by Baskil and Bilaser Tepe Magmatics and Pliocene sediments. Petrographic and geochemical studies reveal that Baskil Magmatics occurred as a volcanic island-arc whereas Bilaser Tepe Magmatics are equivalents of post-collisional granitoids. Two different types of mineralization were recognized in Bilaser Tepe Magmatics. First type of mineralization is porphyry copper mineralization which developed in granodiorite, granodiorite porphyry daciteporphyry and diorites of Baskil Magmatics having contacts with the latters. Second type of mineralization is characterized by Au-Cu- bearing quartz veins emplaced IIIin granites. Four type of alteration were defined in first type of mineralization, on the basis of nomenclature of alteration assemblages related to porphyry copper deposits, potassic, phyllic, quartz-sericite-carbonate and propylitic alterations. Mineralization usually occurs in association with quartz- carbonate veins, as stainings along fissures and cracks and as dissiminations throughout the rock within alteration holes of phyllic and quartz-sericite- carbonate assemblages. Main ore minerals are pyrite, arsenopyrite, chalcopyrite and bismuthinite On the other hand, pyrite, chalcopyrite and minor gold associated with argillization and silicification around quartz veins, were identified in second type of mineralizations. As a result of mass transfer studies which were applied in alteration zones related to porphyry copper mineralization, it was deduced that the highest mass gain for base metals was detected in phyllic zone. Fluid inclusion and isotope studies applied on rock and ore samples indicate, that both orthomagmatic and convective processes were effective on the formation of porphyry-type mineralizations, whereas vein-type mineralizations have formed at katathermal conditions (320°-370°C). Magmatic rocks in the study area previously defined as volkanic island-arc granitoids. As far as origin and geotectonic setting concern, it was deduced from these studies that they are post-collisional granitoids. 2002, 196 pages Key Words: Post collisisional granitoids, porphry copper, arsenopyrite, mass transfer IV