Buğday pazarlarının mekansal performansının analizi: Pakistan örneği

Abstract

ÖZET Doktora Tezi BUĞDAY PAZARLARININ MEKANSAL PERFORMANSININ ANALİZİ: PAKİSTAN ÖRNEĞİ Mushtaq Ahmad KLASRA Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Bölümü Danışman: Prof Dr. Taner KIRAL Pakistan da, 1980'lerde başlayan yapısal düzenleme programının önemli bir birleşeni de tarım sektöründeki reformlar olmuştur. Bununla birlikte, hükümetin buğday piyasalarına müdahalesi buğday piyasalarında pazar reformlarının başladığı 1987 yılının birinci çeyreğine kadar sürmüştür. Bu çalışmanın amacı ise Pakistan da oluşan yapısal düzenleme programı çerçevesinde, buğday piyasalarının liberalleşme işlevine dahil olup, olmadığıdır. Çalışmanın diğer bir boyutu ise, ortalama reel üretici fiyatlarının davranışı, reform öncesi ve sonrası değişkenliğinin analiz edilmesidir. Yukarıda açıklanan analizleri yapabilmek için 8 toptan buğday satış piyasasından aylık fiyatlar temin edilmiştir. Bu fiyatlar 1981:01 ile 2001:04 arası dönemi kapsamaktadır. Ampirik çalışmada, kullanılan bu verilerinin yanı sıra, çalışma konusu hakkında yapılmış diğer çalışmaların literatür taramasını da içermektedir. Ampirik çalışma kısmında ise, liberalleşme öncesi ve sonrası, fiyat ortalaması ve varyans nasıl değişme göstermiştir. Bu değişmeyi test edebilmek için ARCH (Autoregressive Conditional Hetrokedastic) modeli uygulanmıştır. Buğday piyasaları etkinliğini, reform öncesi ve sonrası test edebilmek için eş-bütünleşme (cointegration) analizi ve vektör hata düzeltme (vector error correction) modeli verileri test edilmiştir. Bunun yanı sıra, Granger tarzı nedensellik analizi ile fiyat değişimi araştırılmıştır. Çalışmada elde edilen ana bulgular ise böyle sıralanabilin 1) Üretici fiyatlarının reform öncesi ve sonrası analizinden elde edilen sonuçlar göstermektedir ki, piyasaya dayalı reformlar hem üreticiye hem tüketiciye aynı oranda yarar sağlamakladır. Yapılan inceleme sonucunda şehir bölgelerinde kurulan buğday piyasalarında ortalama fiyatın düştüğü ve üretim fazlası olan alanlarda arttığı saptanmıştır. 2) 28 pazar çifti içinde yapılan çalışmanın sonuncu 2 rinde reform sonrası fiyat aralığının daraldığı görülmüştür. Bu sonuç doğrultusunda, piyasalar arası arbitraj farkları nedeniyle az maliyetli olanlarına doğru bir kayma gözlenmiştir. 3) Ayrı piyasalardaki fiyatların eş-hareketleri ve fiyat düzeltme hızlarıyla ölçülen, piyasaların entegre olma ölçütü değişik alt dönemlerde değişik sonuçlar vermiştir. 4) Son olarak, Karachi ve Faisalabad buğday piyasaları, sırasıyla üretim açığı ve fazlası olan referans piyasalar olarak ortaya çıkmışlardır. Çalışmanın sonucu bize az hükümet müdahalesinin piyasaların daha çok entegre olmasını sağladığım ve piyasaların daha etkin çalıştığım göstermektedir. Bunun yanı sıra az hükümet müdahalesi sonucu piyasalar daha etkin çalışmaktadır. Daha çok liberalleşmiş ve eş bütünleşmiş piyasalarda doğru fiyat sinyalleri yaratılmasına ve sonuçta üreticilerin kendi göreceli üstünlüklerine göre piyasada yer alarak daha etkin üretim yapılması sağlamaktadır. 2003, 134 sayfa Anahtar Kelimeler: Otoregresiv Şartlı Farklı Varyans Süreci (ARCH), Koentegraşyon (Eş Bütünleşme Analizi), Fiyat Etkinliği, Pazar Reformları, Ürün Pazarlarının Analizi,

ABSTRACT Ph.D Thesis SPATIAL EFFICIENCY OF WHEAT MARKETS: the case of Pakistan Mushtaq Ahmad KLASRA Ankara University Graduate School of Natural and Applied sciences Department of Agricultural Economics Supervisor: Prof Dr. Taner KIRAL In Pakistan, Liberalization of agricultural sector has been a major component of structural adjustment programe started in eighties. However, government continued to intervene in the wheat sub sector and it was not until early 1987 mat market reforms began in wheat markets. In this study, the question whether the wheat markets in Pakistan has become spatially integrated in the wake of liberalization process. It also studies the distribution of real mean of producer prices and their variability before and after liberalization. Wholesale monthly wheat prices from eight markets over the period 1981:01 to 2001:04 are taken to analyse the above mentioned issues. This study proceeds with the review of relevant literature available. Then it goes on to provide with some empirical evidences by applying some statistical tests to the data. The effects of market-oriented reforms on the behaviour of conditional mean and variance of real prices before and after liberalization is assessed using Autoregressive Conditional Heteroskedastic (ARCH) methods. Spatial efficiency of wheat markets during reform and pre-reform periods is tested using (»integration analysis and a vector error correction model (VECM). Granger style causality tests are used to discover the direction of price flows. The main findings of the study are: 1) An analysis of producer prices before and after liberalization in the markets examined here revealed mat liberalization benefited producers and consumers alike. Mean prices declined in most urban markets and increased in those markets, which are located in surplus producing areas; 2) in 21 out of 28 pairs of markets, the magnitude of spatial price spread decreased during reform period as compared to mat of pre-reform period. These results suggest mat inter-market arbitrage is taking place at lower costs during reform period man in foe pre-reform period; 3) the extent of market integration, as measured by co-movement of prices and foe speed of price adjustment, appeared mixed in different sub periods; and 4) Karachi and Faisalabad markets appeared reference markets respectively in wheat deficit and surplus producing areas. The study concludes that less intervention is needed to enhance market integration and thus market efficiency. In more liberalised and integrated markets correct price signals are assumed to be transmitted down the marketing channel and consequently will encourage farmers to specialise according to their comparative advantages. 2003, 134 Pages Key Words: Autoregressive Conditional heteroskedasticity (ARCH), Cointegration Analysis, Pricing Efficiency, Market Reforms, Commodity Market Analysis,