Kontakt dermatitli olgularda topikal ilaçlara bağlı kontakt duyarlılığın değerlendirilmesi

Abstract

Amaç: Topikal bir ilaca karşı kontakt duyarlılık ilacın allerjenik potansiyeli ve kullanım sıklığı ile ilişkilidir. İlaçların reçete edilme alışkanlıklarına bağlı olarak topikal ilaçlara karşı duyarlılık insidansı ülkeden ülkeye ve zaman içinde değişiklik göstermektedir. Ülkemizde allerjik kontakt dermatit ön tanısı ile patch test yapılan hastalarda kontakt duyarlılık oranları ile ilgili çalışmalar bulunmakla birlikte topikal ilaçlara bağlı kontakt duyarlılık insidansını değerlendirmek amacıyla planlanmış bir çalışma bulunmamaktadır. Çalışmamızda, kontakt dermatitli olgularda topikal ilaçlara bağlı kontakt duyarlılığın değerlendirilmesi amaçlanmıştır.Gereç ve Yöntem: Kasım 2003 ve Aralık 2008 tarihleri arasında Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Dermatoloji Anabilim Dalı'nda topikal ilaç kullanımına bağlı kontakt dermatit geliştiğinden şüphelenilen 129 hasta çalışmaya alındı. Retrospektif olarak yapılan çalışmada Avrupa standart patch test serisi ve Medikament patch test serisi ve bazı hastalarda bu testlere ek olarak hastanın kullanmış olduğu topikal ilaçlarla yapılan test sonuçları değerlendirmeye alındı. Test sonuçlarının klinik tablo ile uyumluluğu değerlendirildi.Bulgular: Çalışmaya alınan hastaların 57'si (%44.2) kadın, 72'i erkekti (%55.8). Çalışmaya alınan hastaların yaş ortancası 50 (4-82), hastalık süresi ortancası 6 ay (10 gün - 20 yıl) olarak bulundu. Çalışmaya alınan 129 hastanın 80'inde (%62.0) pozitiflik saptandı. Yüzyirmidokuz hastanın 49'unda (%38.0) birden fazla allerjene karşı pozitiflik saptandı. Pozitiflik saptanan 80 hastanın 61'inde (61/129, %47.3) standart seride bulunan 5 medikament, medikament serideki allerjenler veya kendi kullandıkları topikal ilaçlar ile pozitiflik olduğu görüldü. Kendi kullandıkları ilaçlar ile test yapılan 42 hastanın 21'inde pozitiflik saptandı. Hastanın lezyonları ile direkt ilişki gösterilebilen klinik olarak anlamlı medikament duyarlılık sıklığı %37.9 (49/129) olarak saptandı. Alt ekstremitede lezyonları olan hastalarda medikamentlere karşı duyarlanma sıklığı (%55.4) diğer bölgelere göre yüksek saptandı. Deri bütünlüğünün bozulduğu hastalıklarda herhangi bir allerjene karşı duyarlanma sıklığı (%77.8) diğer klinik tablolara (%39.2) göre daha yüksek saptandı. Deri bütünlüğünün bozulduğu hastalarda birden fazla allergene karşı pozitiflik oranı (%74.1) diğer hastalara (%28.4) göre daha yüksek bulundu. Hastaların medikament duyarlılığı sıklığı incelendiğinde en sık olarak nitrofurazon (%18.6) ile duyarlılık olduğu saptandı. Diğer allerjenlerden mikonazol ile %7, basitrasin ile %6.2, gentamisin sülfat ile %6.2, ekonazol ile %5.4, caine miks III ile %5.4, neomisin sülfat ile %3.9, polimiksin B sülfat ile %3.9, budesonid ile %4.8, caine miks IV ile %3.1, kliokinol ile %3.1, fusidik asit ile %1.6, benzokain ile %1.6, kanamisin sülfat ile %1.6, sulfanilamid ile %0.8, kloramfenikol ile %0.8 oranında duyarlılık saptandı. Hastaların hiçbirinde quinine sülfat ve tiksokortol pivalat ile duyarlanma saptanmadı. Cinsiyetlere göre medikament duyarlılıklarında istatistiksel olarak anlamlı fark saptanmadı. Yaşa göre medikament duyarlılığına bakıldığında sadece nitrofurazon duyarlılığı 40 yaş üstü hastalarda anlamlı derecede yüksek saptandı.Sonuçlar: Çalışmamızda topikal olarak uygulanan ilaçlara karşı allerjik kontakt dermatit gelişiminin sık görüldüğü saptanmıştır. Bu nedenle kontakt dermatit şüphesi ile değerlendirilen hastalarda topikal ilaçlara bağlı kontakt duyarlılık ihtimali akılda tutulmalı ve gerekli durumlarda sorumlu antijenin saptanması amacıyla patch testler ile ileri araştırmalar yapılmalıdır.Anahtar Sözcükler: Allerjik Kontakt dermatit, Medikament duyarlılığı, Nitrofurazon, Patch test, Topikal ilaçlar

Objective: Contact sensitivity to a topical drug is associated with both the allergenic potential of the drug and the frequency of usage. The incidence of sensitivity to topical drugs varies from country to country and during time, depending on the prescribing rate of drugs. Although many studies were performed in our country in order to evaluate the patch test results in patients with contact dermatitis, there is no study planned to assess the incidence of contact sensitivity to topical drugs. In our study we aimed to evaluate contact sensitivity to topical drugs in patients with contact dermatitis.Material and Method: Between November 2003 and December 2008, 129 patients were followed up at the Department of Dermatology, Ankara University School of Medicine with the suspected clinical diagnosis of contact sensitivity to topical drugs. In this retrospective study the patch test results carried out with European standard patch test allergens, medicament patch test allergens and the topical drugs used by the patients were evaluated. Clinical relevance of test results was assessed.Results: Out of the 129 patients included in the study, 57 (44.2 %) were female and 72 (55.8 %) were male. Median of age of the patients was 50 (4-82), and the median of disease duration was 6 months (10 days - 20 years). Positive patch test reaction to one or more allergens was found in 80 (62.0 %) of 129 patients included in the study. Positivity to more than one allergen was detected in 49 (38.0 %) of the 129 patients. In 61 of 80 patients with positive patch test reactions (61/129, 47.3 %), patch test positivity was to one or more allergens of the 5 medicament allergens of European standard series, the allergens in medicament series or the topical drugs the patients used. In 21 patients out of the 42 patients tested with their own topical drugs, one or more positive patch test reactions were detected. The frequency of clinically relevant medicament sensitivity was detected as 37.9 % (49/129). The frequency of sensitivity to medicaments was statistically higher in patients whose lesions were at lower limbs (55.4 %) than in patients with lesions at other body areas. The frequency of sensitivity to an allergen was higher in diseases associated with loss of skin continuity (77.8 %) than in other diseases (39.2 %). The rate of positivity to more than one allergen was also higher in patients with loss of skin continuity (74.1 %) than the other patients (28.4 %). Nitrofurazone was found to be the most common allergen (18.6 %). The sensitivity rates of other allergens was as follows; miconazole 7 % , bacitracin 6.2 %, gentamicin 6.2 % sulfate, econazole5.4 %, caine mix III 5.4 %, neomycin sulphate 3.9 %, polymyxin B sulphate 3.9 %, budesonide 4.8 %, caine mix IV 3.1 %, kliokinol 3.1 %, fusidic asit 1.6 %, benzocaine 1.6 %, canamycine sulphate 1.6 %, with sulfanilamide 0.8 % and choloramphenicol 0.8 %. In none of the patients sensitivity to quinine sulfate or tixocortol pivalate was detected. Gender of the patients did not affect the rate of medicament sensitivity statistically. When the allergens were evaluated individually, only nitrofurazone sensitivity was found to be statistically higher in patients over 40 years of age.Conclusion: The results of our study show that topically applied drugs are a frequent cause of allergic contact dermatitis. Therefore in patients with the clinical diagnosis of allergic contact dermatitis, the probability of contact sensitivity to topical drugs should be also considered and suspected cases should be further evaluated with patch testing in order to find the responsible allergens.Key Words: Allergic contact dermatitis, Medicament sensitivity, Nitrofurazone, Patch test, Topical drugs