Eğitim yönetiminde bilgi sistemleri

Abstract

Bu bölümde araştırma özetlenmiş, elde edilen bulgulara ve bunlara dayalı olarak geliştirilen önerilere yer verilmiştir. 5.1. Özet ve Yargılar Günümüzde yönetimin büyük ölçüde bilgi teknolojilerine dayanması, onun etkililik ve verimliliğini artırmaktadır. Bilgi teknolojilerinden daha bilinçli yararlanmak isteyen yönetimler `Yönetim Bilgi Sistemleri`ni kurmaktadırlar. `Eğitim Yönetiminde Bilgi Sistemleri` konulu bu araştırmada, `Yönetim Bilgi Sistemleri nedir, eğitim yönetimindeki uygulamaları ve sınırlılıkları nelerdir?` sorusunun yanıtlanması amaçlanmıştır. Buna göre, problem üç alt probleme ayrılarak yanıtlanmıştır. Betimsel yöntemin kullanıldığı bu araştırmada, verileri toplamak amacıyla alanyazın taranmış ve nitel görüşme tekniği kullanılmıştır. YBS'nin gelişimi ve örgütler açısından önemi üzerinde durulmuş, öğeleri ve özellikleri açıklanmıştır. Yöneticilere ne tür bilgilerin gerektiği araştırılmış ve yönetime gereken bilginin; amaca uygunluk, doğruluk, tamlık, güvenilirlik, zamanlılık, doğru kişiye 116117 iletilme, doğru iletişim kanalı kullanma, yeterli ayrıntı, anlaşılabilirlik ve maliyetinin düşüklüğü gibi özellikleri taşıması gerektiği vurgulanmıştır: YBS türleri olarak; Uygulama Destek Sistemleri, Ofis Otomasyon Sistemleri, Yönetim Bilgi Sistemi, Karar Destek Sistemleri, Üst Yönetim Destek Sistemleri ve Uzman Sistemler diye sınıflandırılmıştır. YBS'nin yönetim süreçleriyle etkileşimi tartışılmış ve YBS'nin değerli bilgiyi hızla işlediği için yönetim süreçlerinde hız ve verimlilik artışı sağladığı sonucuna ulaşılmıştır. YBS'nin eğitim yönetimi uygulamalarına katkıları araştırılmış, bilgi teknolojilerinin halen Bakanlık örgütünde ve özellikle büyük okulların yönetiminde öğrenci işleri, bordro düzenlenmesi, yazışma vb alanlarda kullanıldığı ancak bu teknolojilerin tümleştirile- mediğinden dolayı tam kapasite ile kullanılamadığı görülmüştür. Bunu gidermek için MEB'nın geliştirmeye çalıştığı MEBSİS incelenmiştir. Eğitim örgütlerinde YBS uygulamalarını sınırlayan sorunlar üzerinde durulmuş ve bu sorunlar; YBS alanında kaynaklanan sorunlar, yazılım ve donanımdan kaynaklanan sorunlar, kullanıcı ve eğitimi sorunu, YBS'nin örgütsel yapı ve yönetim süreçleri üzerindeki etkileriyle ilgili sorunlar ve değişim sorunu olarak sınıflandırılmıştır. YBS alanından kaynaklanan en önemli sorun; yapılan araştırmaların özellikle YBS'nin teknik boyutu üzerinde yoğunlaşıp, kullanıcı boyutuna yeterince ağırlık verilmediği, sistem tasarımına kullanıcıların yeterince katlamadığı biçiminde özetlenebilir. Yazılım ve donanımdan kaynaklanan sorunlar ise; teknolojik yenilenmenin hızlı olması nedeniyle satın alman yazılım ve donanımın kısa zamanda ömrünü tamamlaması, böylece bilgi teknolojilerinin maliyetinin yükselmesidir. Eğitim yöneticilerinin sırf daha118 ucuz olduğu için eski teknolojileri satın almaları da yakın bir zamanda bunların kullanılamaması gibi bir takım sorunları ortaya çıkarabileceği görülmüştür. Bilgi teknolojileri, ancak onu kullanacak kişilerin eğitilmişliği oranında başarılı olabilirler. Buradan hareketle; gerek MEBSİS kullanıcılarına, gerekse okul yöneticilerine hizmet öncesi ya da hizmet içi yeterli bir kullanıcı eğitiminin verilemediği ve bu durumun, MEBSİS'in etkili kullanımını engelleyebileceği, ciddi bir kullanıcı eğitimi sorunu olduğunu ortaya koymaktadır. Yönetici yetiştiren fakültelerin bir çoğunda gerek lisans gerekse lisansüstü düzeylerde YBS ile ilgili dersler bulunmamaktadır. Eğitim yönetici ve deneticisi yetiştiren okullarda da bu konuda herhangi bir eğitimin bulunmaması ciddi bir sorun olarak görülmüştür. YBS'nin örgütsel yapı ve yönetim süreçleri üzerindeki etkilerinden kaynaklanan sorunlar da; YBS'nin yönetim süreçlerinin hız ve kapasitelerinde artış yarattığı için, var olan bürokratik yapı ve süreçleri değiştirmeden uygulandığında ortaya çıkmaktadır. YBS'nin yerleştirildiği örgütlerde geleneksel örgütsel yapıya bilgi işlem, bilgi kaynaklarının yönetimi, bilgi işlem/enformasyon merkezi gibi yeni birimlerin katıldığı, orta kademenin rolünün giderek azalmakta olduğu, alt kademelerde özellikle bürolarda işgören sayılarında azalma olduğu biçiminde bulgular elde edilmiştir. Araştırmada teknolojik yenilenmenin yaratacağı değişim ve işgörenlerin değişime karşı direnme sorunu üzerinde de durulmuştur. Sonuç olarak, YBS çağcıl örgütlerin ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir. Amaç en gelişmiş teknolojiyle örgütleri donatmak değil, bu teknolojiyi örgütsel amaçlara daha etkili olarak ulaşmak için kullanmaktır. Bu ise her düzeydeki kullanıcının sistem ve olanakları. konusunda eğitilmelerim gerekli kılmaktadır.119 Anahtar Sözcükler: Yönetim Bilgi Sistemleri- YB S (Management Information Systems-MIS), Eğitim Yönetim Bilgi Sistemleri-EYBS (Educational Management Information Systems-EMIS), Bilgi Teknolojisi-BT (Information Technology-IT), Bilgisayar Destekli Bilgi Sistemleri-BDBS (Computer Based Information Systems-CBIS). Araştırma bulgularına dayanarak YBS'den etkili olarak yararlanabilmek için şu öneriler geliştirilmiştir: 5.2. Öneriler 1. Bilgisayarların bir eğitim yönetimi aracı olarak kullanılmasının eğitim örgütlerindeki etkileri kurumsal ve bireysel boyutlardan incelenmelidir. 2. Bazı üniversitelerin yönetici yetiştiren fakülteleri, Bilgi Teknolojileri ya da Bilgi Kaynaklan Yönetimi bölümü açarak lisans ve lisansüstü düzeyde eğitim vermelidirler. Böylece hem öğretim kadrosu eğitilmiş olacak, hem de alana uzman yetiştirilmiş olacaktır. 3. Üniversitelerin hangi bölümlerinde ve hangi YBS derslerinin okutulacağı ile bu derslerin içerikleri belirlenmelidir. 4. Mezunların kullanıcı durumuna geçecekleri dikkate alınarak, Eğitim Yönetimi ve Denetimi Bilim Dalı programında lisans ve lisansüstü düzeylerde E YBS dersleri konulmalıdır. 5. Eğitim yöneticileri hizmet içi eğitim yoluyla bilgisayarlar ve bilgi sistemleri konularında bilgilendirilmeli/ bilinçlendirilmelidirler. 6. Eğitim Fakültelerinde öğretmen adaylarına bilgisayar okur yazarlığı kazandırılmalıdır.120 7. Nitelikli uzman sağlanması ve bunların kamu örgütlerinde tutulabilmesi için `bilgi işlem hizmetleri sınıfi` oluşturulmalı ve niteliklerine uygun haklara kavuşturulmalıdır. 8. Bakanlıklar yönetim bilgi sistemi tasarlanması ve uygulamaları konularında birbirlerinin deneyimlerinden ve uzmanlarından yararlanmalıdırlar. 9. Sayılan yetersiz olan bilgi uzmanlarının (işletmen, sistem çözümleyici, programcı vb) sayısının artırılması için uzun dönemli planlama yapılmalıdır.