Çağcıl örgüt ve yönetim kurumlarının eğitim yönetimine katkıları

Abstract

BOLUM V ÖZET, YARGİ VE ÖNERİLER Bu bölümde, araştırmanın önce kısa bir özeti verilmiş, elde edilen bulgular ve bunlara dayalı olarak geliştirilen öneriler üzerinde durulmuş, ileriye dönük araştırma önerilerine yer verilmiştir. Özet ve Yargılar Bu araştırma `çağcıl örgüt ve yönetim kuramlarının eğitim yönetimine katkıları nelerdir` biçiminde düzenlenen problemi çözmek üzere ilgili alan yazını tarayarak, çağcıl örgüt ve yönetim kuramlarının eğitim yönetimine olan katkısı hakkında okuyucuya genel bir görüş kazandırmak amacı doğrultusunda yapılmıştır. Araştırma çağcıl örgüt ve yönetim kuramları olarak ifadesini bulan Sistem Kuramları (Genel Sistem Kuramı, Parça-Bütün İlişkilerine Ağırlık Veren Sistem Kuramı, Açık Sistem Kuramı, Toplumsal Sistem Kuramı), Diyalektik, Yöneylem, Amaçlara Göre Yönetim, Sibernetik Informasyon, Toplam Kalite Yönetimi, Duruma Bağımlılık Kuramı ve Z Kuramı'nın eğitim yönetimine olan katkıları ile sınırlandırılmıştır. 129130 Betimsel bir araştırma olan bu çalışmada önce toplumsal bir olgu olan örgüt ve yönetime değinilmiştir. Daha sonra, araştırma kapsamına alınan çağcıl örgüt ve yönetim kuramlarının her biri eğitim yönetimine katkıları da dikkate alınarak açıklanmaya çalışılmıştır. Araştırmada kullanılacak temel bilgileri toplamak amacıyla alanyazın taraması yapılmış; çağcıl örgüt ve yönetim kuramlarına ilişkin temel bilgiler araştırmanın alt problemlerine yanıt olabilecek biçimde analiz edilmiştir. Örgüt ve yönetim alanında oluşturulan çağcıl kuramların eğitim yönetimine olası katkıları bütünsel bir yaklaşımla ortaya konulmuş ve bu alanda günümüz koşullarına ve gereklerine uygun bir gelişme ve yenileşmenin oluşturulabilmesi için öneriler geliştirilmeye çalışılmıştır. Çağcıl örgüt ve yönetim kuramları olarak adlandırılan yaklaşımlar öncekiler gibi örgütsel davranışları sistemli olarak anlamaya, açıklamaya çalışan kuramlar ve genellemeler bütünlüğünden meydana gelmektedir. Bu bütünlük örgütsel gelişme ve değişmenin motor gücünü oluşturmaktadır. Buna göre yönetimsel etkinlik ve davranışlarda kuram-uygulama dengesini kurabilmek gereklidir. Bu durum, çağdaş eğitim yönetimi anlayışının, yönetsel kuramların eğitim yönetimine olan katkılarınıgözönüne almayı gerektirmektedir.131 Araştırmanın genel amacı olan çağcıl örgüt ve yönetim kuramlarının eğitim yönetimine olası katkılarını belirlemeye yönelik elde edilen bulgular şöyle özetlenebilir : 1. Çağcıl kuramlardan sistem kuramlarına göre bir örgüt modelinin oluşturulmasında yapısal, davranışsal ve çevresel etkenlerin olduğu gözönüne alınmalıdır. Çağcıl örgüt yöntemi olarak ifadesini bulan sistem kuramları bütüncül özelliği nedeniyle birleştirici ve bütünleştirici bir özellik taşımaktadır. Bu anlayışa göre bütün örgütlerin durağan ve hareketli olmak üzere iki boyutlu bir yapısı vardır. Sistemin durağan boyutunu rol ve otorite kümeleri oluştururken, hareket boyutunu üyeleri arasındaki ilişkisel davranışlar oluşturmaktadır. 2. Çağcıl sistem kuramları, önceki yaklaşılar aksine örgüt içerisinde doğal grupların varlığını kabul ederek, yönetimin bu durumu bir bütünlük içerisinde görmesini, buna göre davranış sergilemesini gerekli kılmaktadır. Yönetime olayların ve ayrıntıların arkasındaki başka nedenleri, işleyiş düzenlerini görebilmeyi sağlar. Bu durum karmaşık yapıları anlaşılır kılarak ve örgütsel çözüm üreterek yaşamı kolaylaştırır. 3. Bir sistem içinde bulunduğu çevreyle birlikte girdi, süreç, çıktı ve dönüt gibi bir bütünlük içinde düşünülür. Bu özellikler sistem özelliği gösteren her yapıda görülmektedir. Her sistemin alt ve üst sistemleri vardır. Sistem kuramları yapısal özellikleri nedeniyle özel kesimlerde daha kolay uygulanabilmektedir. Sistem kuramları ile132 sistem analizi bir soruna yaklaşım biçimiyle ilgiliyken, sistem yönetimi sorunun çözümüne yöneliktir. 4. Sistem kuramlarından Genel Sistem kuramı bilimler arası genel ilişkileri içeren kuramsal bir sistem ve çevre kurmak amacı güden bir yaklaşımken, Toplumsal Sistem Kuramı, üyelerinin tutum, davranış, inanç ve alışkanlıkları üzerine kurulmuştur. Bu modele göre toplumsal davranış rol ve kişiliğin etkileşiminin bir işlevi sonucu ortaya çıkmaktadır. 5. Parça - bütün ilişkilerine ağırlık veren sistem kuramına göre örgüt bir bütün olarak görüldüğünden yönetim tarafından alt sistemler, ilişkiler sürekli olarak dikkate alınır. 6. Açık sistem modeline göre örgüt ile çevre arasında kuramsal bağlar ilişkiye dayalıdır. Açık sistem modeli yaklaşımının yanında, kuramsal düzeyde yarı açık sistem ve kapalı sistemler de vardır. 7. Eğitim yönetiminde sistem kuramlarından yararlanılabilir. Eğitim sisteminin en önemli alt sistemlerinden biri eğitim yönetimidir. Eğitimin yönetiminde sistem kuramları uygulaması, okul ile çevre arasındaki ilişikilerde dengeye önem vermeyi gerekli görmektedir. Eğitim sürecinin sistemleştirilmesi, eğitim örgütlerinin sistemleştirilmesini kolaylaştırır. Bu açıdan eğitim örgütleri toplumsal sistemin içinde yer alan ve ayırıcı nitelikleri olan bir sistemdir. Eğitim örgütlerinde temel133 yaklaşım toplumsal açık sistem kuramı uygulaması olmasına rağmen diğer yaklaşımlardan da yararlanmak gerekir. 8. Diyalektik kuramına göre herşeyin bir iç çelişkisi vardır. İç çelişkisi olan herşey bir sistemdir. Buna göre bütün şeyler değişim halindedir. Bu neden sorunlara hareket ve değişim açısından bakmayı gerektirir. Eğitimin yönetiminde diyalektik kuramı benimseyen eğitim yöneticisi süreçte karşılaşacağı olası sorunları bu kuramla daha kolay çözebilir. Çünkü değişimin sürekli ve çelişkinin evrensel olduğunun bilinmesi çözümleme ve sentez olgusunu kolaylaştırır. 9. Yöneylem kuramı karşılaşılan örgütsel sorunların çözümünde en iyi kararlan almayı sağlayacak biçimde matematik tekniklerini kullanarak yönetime informasyonun sayılaştırılmasını sağlayan bir modeller yaklaşımı sunar. Bu kuramda düşünülen çözümler sistemin bütününe yöneliktir. Ekonomik bir uygulama tekniği olduğundan sistemde kaynak israfını önler. Bu tekniğin eğitimin yönetiminde sistemin sadece makro sorunlarının çözümünde kullanılması düşünülebilir. 10. Amaçlara Göre Yönetim Kuramında dikkat ve önem sonuçlar, yani çıktılar üzerinde toplanır. Bu kuramı başarıyla uygulayabilmek için tüm örgüt çalışanları tarafından amaçların açık ve net olarak bilinmesi gerekir. Bu kuram öncelikleri belirleme ve etkili bir planlama ile yüksek başarı elde etmeye yardımcı olur. Örgütün değişikliğe uymasını kolaylaştıran ve etkili örgütsel katılımı gerçekleştiren bir yakla ıdır.134 Eğitim örgütlerinde amaçlar soyut olduğundan bir başarı ölçütü olarak kullanılamaz. Bu nedenle bu kuram daha çok iş örgütlerinde başarılı olabilir. 11. Sibernetik kuramın Sistemin girdileri ile çıktılarının kontrol edilmesi en önemli özelliği olarak görülmektedir. Makinaların ne olduğunu değil, ne yaptıklarını incelemeyi amaçlayan bu kurama göre sistemin çevresiyle ilişkisi ve kontrolü girdi ve çıktı ile sağlanmaktadır. Bu kuram eğitim örgütlerinde öğrenmenin kolaylaştırılmasını sağlarken kimi yeteneklerin gelişmesine de katkıda bulunmaktadır. Sibernetik ile diğer bilim dalları arasında İlişki gelişip çeşitlenmektedir. 12. Teknolojinin makinelerde kullanılmasıyla ortaya çıkan informasyon, bir örgütte insan davranışını değiştirmeyi ve bir haberleşme ağı oluşturmayı amaçlamaktadır. Bu kuramın informasyon kavramına bir ölçülebilirlik, bir kontrol getirmiş olması en önemli özellik olarak görülmektedir. Bir sistemde yukarıdan aşağıya, alttan yukarıya ve yatay olmak üzere iletişimin üç yönü vardır. Eğitim yöneticileri çalışanlarla bütünleşerek iletişim kanallarında informasyonun sağlıklı akışını sağlamalıdır. 13. İlk defa ve her zaman doğruyu yapma ve müşterilerin doyumu temeline dayanan Toplam Kalite Yönetimi Kuramı, sistemdi kaliteyi yükseltmeyi, niteliği geliştirmeyi hedefleyen bir yaklaşımdır. En önemli özelliği `süreç` boyunca hata yapmama temeline dayanan bir135 yaklaşım olmasıdır. Bu kuram eğitim örgütlerinde uygulanan öğrenci merkezli tam öğrenme yaklaşımı ile yakından ilgilidir. Bu nedenle süreçleri geliştirerek Toplam Kalite Yönetimi Kuramı eğitim yönetiminde başarıyla uygulanabilir. Toplam Kalite Yönetimi Kuramı örgütlerde kıt kaynakların en rasyonel biçimde kullanılmasını öngörmektedir. Bu çağcıl kuram eğitim yönetiminde kaynak israfını önleyerek verimliliğin artırılmasını temel almaktadır. 14. Duruma Bağımlılık Kuramına göre örgütün içinde bulunduğu çevre ve koşullar, yönetim biçimini etkilemektedir. Her ortamda uygulanabilecek geçerli evrensel doğrular olmadığından çeşitli kuramlar yeri geldiğinde, duruma göre, sistemde uygulanmalıdır. Çünkü değişik ortam değişik örgüt modeli gerektirmektedir. Bu kuramın eğitim yöneticisine sağladığı yarar, sorunlar karşısında beklenenen yönetsel davranışın duruma göre bir tutum göstermesi gereğidir. 15. En önemli özelliği bir örgüt kültürünün oluşumunu öngören Z Kuramının, bir örgüt düzeyinde uygulanabilmesi, yüksek düzeyde bir uyum ve güveni gerektirmektedir. Yüksek verimlilik sağlanmasına neden olan yaşam boyu iş güvencesi, kuruluşun özelliklerine göre çalışanların uzmanlaşmasını gerektirmektedir. Kararlara sorumluluk bilinci içinde katılımı gerekli gören bu yaklaşım, çalışanların değerlendirilmesinin iş arkadaşları tarafından yapılmasını öngörmektedir.136 Bu kuramın eğitimin yönetiminde benimsenmesi eğitim örgütlerinin niteliğini artırabilir. Uygulamacılar İçin Öneriler 1. Eğitim yöneticileri, eğitim örgütlerinde gerekli informasyonu oluşturmalı, kullanabilecek kişilere sunmalıdır. 2. Eğitim yöneticileri, eğitim örgütlerinin alt sistemlerinin diğer örgütlerin alt sistemlerine göre daha çok özerk ve farklılıkları korumak eğiliminde olduğunu dikate almalıdır. 3. Eğitim yöneticileri eğitim sisteminin çıktılarının insan olduğunu, bu nedenle sistemin süreç aşamasında hatalı bir evrenin yaşanmaması gerektiğinin bilincinde olmalıdır. 4. Eğitim yöneticileri, uygulamada, çağcıl örgüt ve yönetim kuramlarının verilerinden yararlanmalıdır. 5. Eğitim yöneticileri, eğitim işgörenlerinin örgütsel davranışının oluşmasında, bireysel gereksinimler, örgütsel amaçlar ve doğal örgüt normlarının belirleyici olduğunu bilmelidir. 6. Eğitim örgütlerinde örgütsel etkinliğin gerçekleştirilebilmesi için alınacak kararlardan doğrudan etkilenecek ve kararların oluşmasına