Lise öğretmenlerinin örgüt sağlığına ilişkin algıları

Abstract

BÖLÜM V ÖZET, SONUÇ VE ÖNERİLER Bu bölümde, araştırmaya ilişkin bir özet, ulaşılan sonuçlar ve bu sonuçlara dayalı olarak geliştirilen öneriler yer almaktadır. ÖZET Toplumsal yaşamda, ortak gereksinimlerin karşılanma aracı olarak ortaya çıkan örgütler, varlıklarım koruyabilmek için sağlıklı olmak durumundadırlar. Hızla değişen bir toplumsal yapıda yer alan örgütlerin üç temel etkinliği gerçekleştirebilmeleri sağlıklı olmalarına bağlıdır. Bu etkinlikler; amaçlarım gerçekleştirme, içsel olarak kendini koruma ve çevreye uyum sağlamadır. Bu etkinlikleri gerçekleştirebilmek için örgütler, optimal bir etkililik, kararlılık ve değişme yeteneğine sahip olmalıdırlar. Sağlıklı bir örgüt sadece yaşamım sürdürmekle kalmaz, aynı zamanda, uzun dönemde problemlerle etkili bir biçimde başa çıkar, sürekli olarak gelişir, yaşamda kalma ve problemlerle başa çıkma yeteneklerini geliştirir. Sürekli değişen bir toplumda, toplum ile örgüt arasındaki çok yönlü etkileşimin örgüt açısından olası sonuçları; değişimin örgütü etkileyebileceği, işlevlerinde değişiklik oluşturabileceği veya işlevlerine son verebileceğidir. Böyle bir değişimle karşılaşan bir örgütün derhal yeni duruma uyum sağlaması, yapısmda ve işlevlerinde gereken değişikliği yapabilmesi, daha öz bir deyişle, çevresi ile kendi arasında yeni bir denge oluşturması gerekir. Çevrelerine uyum sağlayamayan 255256 örgütlerin varlıkları tehlikeye girer. Sağlıklı örgütler daha kolay değişebilen ve çevresel değişime daha çabuk uyum sağlayabilen örgütlerdir. Sağlıklı okullar, enerjisini görevine yönelten; öğrenci, öğretmen ve yöneticiler arasındaki ilişkilerde uyumun hüküm sürdüğü, yüksek başarılı okullardır. Örgütsel sağlık etkenlerini iyileştirerek işgörenin iş edimini etkilemek, kuşkusuz tüm örgütler için önemlidir, gereklidir. Ancak, eğitim örgütlerini diğer örgütlerden ayıran, farklı kılan bir özellik nedeni ile, örgüt sağlığı, eğitim örgütleri için, diğer örgütler için olduğundan daha fazla anlam ve önem taşımaktadır. Eğitim örgütlerinin girdisi, süreçte yer alanlar ve çıktısı insandır. Eğitim örgütleri bu özellik ile diğer örgütlerden farklı ve benzersiz bir nitelik kazanmaktadır. İnsan, makine gibi programlanamayacağından, çevresinde olup bitenler, iş ortamının çalışmaya uygunluğu, örgüte, işine, yönetici ve iş arkadaşlarına ilişkin algıları, kaçınılmaz olarak işindeki başarısını etkileyecektir. Bu nedenle, örgüt sağlığı, eğitim örgütlerinde daha kritik bir öneme sahiptir. Bu çalışmada, liselerin örgütsel sağlık düzeylerine ilişkin öğretmen algılarının saptanmasına çalışılmıştır. Bu amaç ile, liseler; genel, mesleki ve teknik, özel statülü liseler olmak üzere üç gruba ayrılmış ve on sağlık boyutu açısından incelenmiştir. Ayrıca, öğretmen algılarının okul türlerine göre farklılık gösterip göstermediği araştırılmıştır. Örgütü sadece soyut bir iş ortamı olarak değil, çevresi ile birlikte ele alan geniş kapsamlı bir kavram olan `örgüt sağlığı` kavramı ile ilgili olarak, ülkemizde yapılmış bir başka çalışmaya rastlanmamıştır. Bu nedenle, bu çalışmanın hem örgütü değişik yönleri ile birlikte ele alan bir örnek, hem de alanyazmda örgüt sağlığına ilişkin boşluğu dolduracak bir başvuru kaynağı olacağı düşünülmektedir. Tarama modeline dayalı betimsel bir çalışma olan bu araştırmanın evrenini, 1995-1996 öğretim yılında Malatya il merkezinde bulunan 21 lisede bir yıldan daha uzun bir süredir görev yapan 919 öğretmen oluşturmaktadır.257 Araştırmanın örneklemini belirlemede, alt grupların (okul türlerinin) evrendeki oranlan Ölçüsünde örneklemde temsil edilmelerini sağlayan tabakalanmış örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak, Hardage ve Lucas tarafından 206 madde olarak geliştirilen, Holmes tarafindan rafine edilerek 100 maddeye indirilen Örgütsel Sağlık Anketi (Organizational Health Questionnaire) kullanılmıştır. Malatya ilinde yapılan geçerlik ve güvenirlik çalışmalarından sonra aymcılık indeksi düşük olan 15 madde anketten çıkarılmıştır. Böylece, araştırmada kullanılan anket, 85 maddeden oluşmuştur. Bilgi toplama aracı araştırmacı tarafından uygulanmıştır. Uygulama sonunda elde edilen veriler bilgisayar ortamına aktarılarak gerekli istatistiksel çözümlemeler yapılmıştır. Bu çözümlemelerde, örgütsel sağlık düzeylerini saptamak için yanıtların aritmetik ortalaması, okul türlerinin örgütsel sağlık boyutlarındaki durumlarını saptamak için frekans ve yüzde değerleri, öğretmen algılarının okul türlerine göre farklılık gösterip göstermediğini saptamak için de tek yönlü varyans analizi ve t testi uygulanmıştır. Sonuçlar, alt problemlerde yer alan örgütsel sağlık boyutları ile ilgili sorulara yanıt olabilecek biçimde tablolastınlmış ve yorumlanmıştır. SONUÇLAR Örgüt Sağlığı İle İlgili Genel Sonuçlar 1. Malarya il merkezinde bulunan liselerde görevli öğretmenlerin örgütsel sağlık boyutlarına ilişkin algılan orta düzeyde bir örgütsel sağlık göstermekte ve boyut ortalamalarının birbirine yakın olduğu gözlenmektedir.