Ardahan ili meralarının uzaktan algılama ve coğrafi bilgi sistemi teknikleri ile sınıflandırılması

Abstract

Bu çalışma Ardahan ili meralarının bitki örtüsünün tür bileşeni, toprağı kaplama oranı, mera durum ve sağlık sınıfı ile mera durumunun indikatörlerinin belirlenmesi ve haritalanması amacıyla yürütülmüştür. Mera bitki örtüsünün tür bileşeni ve toprağı kaplama oranı modifiye edilmiş tekerlekli nokta metodu ile belirlenmiştir. Elde edilen verilerden yola çıkarak mera durum ve sağlık sınıfları belirlenmiştir. Ele alınan özellikler ile çevre faktörleri arasındaki ilişkiyi belirlemek amacıyla ordinasyon analizi yapılmıştır. ISPD (İntegrated System for Plant Dynamics) yazılımı kullanılarak mera durumunun indikatörleri ortaya konmuştur. ARCGIS 8.1 ve ERDAS İMAGİNE 8.5 programları yardımıyla uzaktan algılama (UA) ve coğrafi bilgi sistemleri (CBS) yöntemleri kullanarak mera haritası yapılmıştır. Bitki örtüsünde buğdaygillerden Festuca ovina, baklagillerden Trifolium ambiguum, diğer familyalardan ise Alchemilla caucasica en yaygın tür olarak belirlenmiştir. Bitki örtüsünün toprağı kaplama oranı %37,5 ile %99,0 arasında değişmiştir. Çalışma alanı meralarının %3'ü çok iyi, %52'si iyi, %44'ü orta ve %1'i zayıf durum sınıfında yer almıştır. Meraların %69'u sağlıklı, %25'i riskli ve %6'sı sorunlu sağlık sınıfında yer almıştır. Mera durumunun indikatörleri olarak, çıplak alanın zayıf meralar için, Teucrium chamaedrys ve Festuca ovina gibi bitkilerin orta durum sınıfı için; azalıcı baklagil ve buğdaygil yoğunluğunun da iyi ve çok iyi durum sınıfındaki meralar için indikatör olabileceğini göstermiştir. Yapılan ordinasyon analizi sonuçları meraların yalnızca sığırla otlatılması durumunda bitki örtüsünde diğer familyalara ait türlerin artış göstereceği sonucunu çıkarmıştır. Bu olumsuzluğa karşın merada koyun sürülerine yer verilmesinin önemine vurgu yapılmıştır. Arazi çalışmalarından elde edilen veriler doğrultusunda uzaktan algılama (UA) ve coğrafi bilgi sistemleri (CBS) teknikleri kullanılarak yapılan sınıflamada Ardahan ilinde toplam 320 387,9 ha mera alanı bulunduğu ve bu meraların %43'ü iyi, %39'u orta, %11'i çok iyi ve %7'si zayıf mera durum sınıfında olduğu belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlar UA ve CBS teknikleri kullanılarak sınıflamanın hızlı ve tatmin edici bir doğruluk ile yapılabileceğini göstermiştir.

In this study was it aimed to map and determine the specie component, canopy coverage ratio, rangeland condition score and health class along with rangeland condition indicators of the rangeland areas of Ardahan Province. Specie component of the vegetation cover and canopy coverage ratio were determined through modified wheeled point method. Rangeland condition score, condition and health classes were determined according to the data obtained from vegetation studies on the field. Ordination analysis was performed to estimate the relationship between the characteristics considered in the study and the environmental factors. Rangeland condition scores were determined by using ISPD software package. Rangeland maps were drawn through ARCGIS 8.1 and ERDAS Imagine 8.5 software packages by using Remote Sensing (RS) and Geographical Information System (GIS) techniques. Festuca ovina, Trifolium ambiguum and Alchemilla caucasica were the most frequent species found in the vegetation. Canopy coverage ratio varied between 37,5% and 99,0%. Of all studied rangeland zones, 3%, 52%, 44% and 1% fell in very good, good, moderate and poor rangeland condition classes respectively as 69%, 25% and 6% were in the health classes of healthy, risky and problematic groups respectively. It was revealed that bareground, Teucrium chamaedrys and Festuca ovina and the density of decreaser legume and grass species could be used as indicators for poor, moderate, good and very good condition classes respectively (i.e. bareground was the indicator of poor class while Teucrium chamaedrys and Festuca ovina were the indicators of moderate class and the latter was indicators of good and very good condition classes). Ordination analysis results revealed that species of other families, especially Alchemilla caucasica, were increased in case of cattle grazing. In order to stop this deterioration in the plant cover of the rangeland areas in addition to existing cattle herds of the villages sheep grazing was suggested as a remedy measure. According to the data from the field studies, in classificiation of the rangeland areas total surface area of the rangelands in Ardahan province was estimated to be 320 387,9 ha using RS and GIS techniques. It was found that 43%, 39%, 11%, 7% were in good, moderate, very good and poor condition classes respectively. According to the results, it was concluded that a rapid countrywide classification of the rangelands could be done at a satisfying accuracy level by using RS and GIS techniques.