Abbasiler döneminde el-Cezire bölgesindeki Harici ayaklanmaları

Abstract

ÖZETABBAS LER DÖNEM NDE el-CEZÃRE BÖLGES NDEK HÂR CÃAYAKLANMALARITarihte ilk olarak Hz. Osman'a isyanlarıyla gündeme gelen Hâricûler, dahasonra Hz. Ali ve Emevûler döneminde olduğu gibi Abbasûler döneminde deayaklanmalarını sürdürmüşlerdir. Abbasûler döneminde el-Cezûre Bölgesindemeydana gelmiş toplam 18 ayaklanma tespit ettik. Bu ayaklanmaların bir çoğununortak özelliği, altyapıdan yoksun, tepkisel birer hareket oluşlarıdır. Bu sebeple deayaklanmalar, çoğu zaman kısa süreli olmuş ve liderin ölümüyle de hareket sonaermiştir. Bu ayaklanmaların çıkış sebebi de genellikle yönetimin slam dışı biruygulaması olmuştur. Hâricûlik, Bedevû kabilelerin büyüklerinden olup çoğunluklael-Cezire bölgesine yerleşmiş olan Şeybanoğulları arasında yaygınlaşmıştır. el-Cezûre Hâricûleri genellikle Sufriyye kolundan olup, bölgeye ilk gelişleri Abdulmelikb. Mervan (65-86/685-705) döneminde gerçekleşmiştir. Ancak III/IX. asırdaHâricûlik, yerini önce Hanbelûlere sonra da Malikûlere bırakmıştır. Halife el-Muktedirzamanında (295-320/908-932) ise Şafiû, XI. Asırda ise Hanefû Fakihleriningetirilmesiyle bölge halkı sunnileştirilmiş oldu. Bölgede 318/930 yılından sonraherhangi bir Hâricû ayaklanmasına rastlayamadık. Hâricûler tarih boyunca enerjilerinimüslümanlarla mücadelede tükettiklerinden dolayı Ümmet tarafından kalıcı birdestek görmemişlerdir. Günümüzde Uman, Zengibar, Doğu ve Kuzey Afrika'daküçük topluluklar halinde yaşayan ve artık Müslüman çoğunluğu tekfûr etmeyen,amaçlarına ulaşmak için de siyasi cinayetlere başvurmayan Hâricûler, badûmezhebine bağlı olup sayıları 1 milyondan azdır.Anahtar Kelimeler : Hâricû, el-Cezûre, Abbasiler.66

SUMMARYKHARIJITE PRISINGS IN THE AL-JAZIRE ZONEIN THE ABBASIDE PERRIODThe Hâricûs had come to light for the first time in the history by their rebellions againstHz. Osman and they had continued their rebellions in the period of Abbasis as the same as inthe period of Hz. Ali and Emevis. We determined 18 rebellions in El-Cezire region in theperiod of Abbasis. The common characteristic of the most of these rebellions was that they hadbeen reactive movements which were lack of order and organization. According to this reason,the rebellions usually had been extended in a short time and ended by the death of the leaders.The reason of the emergence of these rebellions had been dependent on the non- Islamicapplication of the management. Being a part of Hâricûs had become widespread between oneof the biggest primitive tribes called Şeybanoğulları who had settled in El-Cezire region.The El-Cezire Hâricûs had been belong to Sufriyye family and they had first come to this regionin the period of Abdülmelik b. Mervan (65-86/685-705). However, in the III/IX. centuriesthe Hâricûs had been replaced by first Hanbelis and then Malikis. The population of this regionhad become Şafûû in the period of Halife el-Muktedir (295-320/908-932), and in the XI.century they had become sunnû by coming of Hanefi omniscients to this region. In thisregion there were marks about any Hâricûs rebellions after 318/930 years. As the Hâricûs hadconsumed their energies by fighting with the muslims, they couldn?t have found any permanantsupport from the religious community. Nowadays, the Hâricûs live around Umman, Zengibar,West and North Africa and they don?t see the muslim community as unbelievers. They alsodon?t give necessity to the political crimes for their purposes. They belong to the badû creepand have a population less than one million.Key Words: Kharijite, al-Jazira, Abbasids.65