Gazali`de kesb kavramı

Abstract

Gazali dönemine kadar insan hürriyeti ile ilgili düşünce gruplarının genel olarakMu'tezili ve Cebri olmak üzere iki aşırı uç ile orta yolu bulma çabasıyla hareket eden Sünnigruplardan oluştuğunu görmekteyiz. Kesb kavramına duyulan ihtiyacın bu çaba ile yani ortayolu bulma gayreti ile bağlantılı olarak ortaya çıktığını söyleyebiliriz.Gazali, insan ve fiili arasındaki ilişki konusunda Mutezilenin iddia ettiği ?insankendi fiilinin yaratıcısıdır? tezine karşı Ehl-i Sünnetin daha önce kullandığı ?insan fiilininkasibidir? tezini savunur. Bunu yaparken Gazali Allah'ın sıfatlarını merkeze alır. Merkezealdığı bu sıfatlarda bir sınırlama meydana getirmeden kesb kavramı ile insana bir sorumlulukpayı çıkarma gayretine girer.Cebrilerin Allah'ın bizim fiillerimiz de dahil her şeyin yaratıcısı olduğunainanmaları nedeniyle, insan için fiilin mahalli olmaktan başka bir sonuç yoktur. Budüşüncenin doğurduğu şer'i tekliflerin anlamsızlığı sakıncasının ortadan kaldırılması içininsan ile kendi fiili arasında bir bağa ihtiyaç vardı.Gazali kesb kavramını kullanmakla bu iki grubun düştüğü aşırılıkların yol açtığıhatalardan kurtulmanın mümkün olduğunu ifade eder. Gazali insanın kendi fiilindeki rölününanlaşılmasında, Allah'ın sıfatlarının fiille bağlantılarının doğru tespit edilmesi gerektiğinisöyler. Gazali'ye göre Allah ve insan bir fiille ayrı yönlerden ilişki içinde olduklarındanbunlar arasında bir çakışma problemi söz konusu değildir.

It is a well known fact that the problem of free-will and predestination has been adebated issue until the time of al-Ghazali. Those who involved in the discussion of this issueare two extreme groups, Mutazila and Jabriyya, and the mainstream one, namely the Sunnites.We can say that the need for the term kasb can be related to the Sunni endeavour to reach thisend, namely to find the middle way.On the relationship between man and his deeds is concerned, Ghazali rejects theMutazili idea that man is the creator of his deeds. He, in line with the Sunnite idea, of theview that man is the executor of his deeds. In his reasoning, the attributes of God plays acrucial role. Without making any restriction to the attributes of God, Ghazali tries to establishthe idea that man is responsible for his deeds.There is no role for human being other than being a passive agent in his actions forJabrites hold that god is the sole creator of everything including our deeds. This results inannulling the religious commandments and accordingly the responsibility of the believers.Therefore, Ghazali tries to find middle way by establishing a link between man and his deeds.The solution for his problem for Ghazali is to emphasize the concept of kasb(execution). In order to understand the role of man in his deeds, it is essential to establish thecorrect relation between the attributes of God and the actions. For Ghazali, there is nocontradiction in this reasoning for God and human being are related to the same action fromdifferent aspects.