Hastanelerde toptan satınalmaların alış fiyatlarına etkisi

Abstract

ÖZET Araştırma Türkiye'de aynı malî statüye sahip iki hastanede Disposable Enjektör (2.5 cc, 5 cc, 10 cc) ve Lamel (24x24) -(24x32) 100 lük alımlarını kapsamaktadır. Her iki hastanede Döner Sermayeli Kurumlar îşletme Yönetmeliğimde ki hükümlere göre malzeme alımı yapmışlar dır, `X` hastanesi araştırmaya konu olan malzeme ihale lerini gazete ilânı vererek fiyat ve teklif isteme usulü ile, `Y` hastanesi ise ihtiyaçlarını yıl içerisine yayarak genellikle pazarlık usulü ile ve gazete ilanı verilmeksizin malzeme almıştır. `X` ve `Y` hastanelerinin alımlarında ortalama fiyatlar açısından toptan alım yapan `X` hastanesinin lehine bir fiyat düşmesi gözlenmiştir. İhale yöntemi açısından özellikle `Y` hastanesinin durumu incelendiğinde çoğunlukla DSKİY 43 'üncü maddesi (pazarlık usulü) ve 44 'üncü maddesi (a) fıkrasına göre alım yapıldığı gözlenmiştir. Bu maddede yapılan alımların ise `süreklilik göstermemesi` gerekmektedir. Hastanelerin toptan satınalma yapabilmeleri için gerekli olan, para ve ihtiyaç planlama sidir. `Y` has tanesi `X` hastanesine göre oldukça fazla miktarlarda disposable enjektör (Tablo 16, s. 73) almış olmasına rağmen ihtiyaç oldukça ve eldeki paraya göre alım yap tığı için çok sayıda ihale yapmak durumu ile karşı karşıya kalmış, ayrıca önemli oranlarda da farklı fiyatla 8384 (pahalı) malzeme almıştır. `XM hastanesinin sözleşme yapma ve dilediği zaman dilediği miktarlarda sipariş verme şartı olmasına rağmen MYn hastanesine göre daha ucuza malzeme almasını, ihalenin yılın erken ayında yapılması olarak açıklanabilirsede, aynı fiyatlardan yıl sonuna kadar malzeme alma şartı olması firmalar yönünden caydırıcı olmamıştır. Kaldıki para durumu müsait olduğu taktirde, `Y hastanesinin ihtiyacını toptan (bir seferde) veya 6 ay aralıklarla iki defa aldığını farzedersek önemli oranda fiyat tasarrufu sağlavabile- yeterlı ceğini söyleyebiliriz. Diğer taraftan paranın 'olmadığını ve belli zaman dilimleri içerisinde ödeme yapılabileceğini kabul edersek şartnamelerin hazırlanması aşamasında sipariş takvimi düzenlenirse, istekliler bu takvimi gözönüne alarak fiyat vereceklerinden, yıl içerisinde gelmesi muhtemel zamlardan ihale fiyatı doğal olarak etkilenecek tir. Tersi durumda, mütahhitlerin fazla fiyat vermelerin den kaçınmak için ihtiyaçların bölündüğünü ve farklı zamanlarda ihale yapıldığını düşünürsek, müteahhit zaten gelen fiyat farklarını her yeni ihalede teklif verirken otomatik olarak fiyatına yansıtacaktır. Birinci durumda gerek idare, gerek müteahhit sabit fiyata göre anlaş tıklarından teslimat anında fiyat yükselmişse müteahhit bunun zararına katlanmak zorundadır. Ayrıca idare her seferinde ihale yapmayacağı için ihale masraflarından kurtulacağı gibi, malzeme eksikliğinden veya zamanında almamamasından kaynaklanan örgütsel çatışmalar vb.85 sakıncalar azalacaktır. Müteahhitlerde teslimat zaman ve miktarlarını önceden bilmenin avantajına sahiptirler. Gerek araştırma yapılan `X` ve `Y` hastaneleri gerekse Türkiye'deki diğer kamu kurum ve kuruluşlarının (özellikle toptan alım yapamayacak taşra kuruluşları), aracısız ve ihalesiz mal aldığı DMO, Kızılay ve Sümerbank gibi kurumlardan malzeme alımlarında ihale usulü uygulamasına geçildiğinden, bu kurumlardan alacakları malzeme maliyetlerinin de önemli oranda yükselebileceği tahmin edilebilir. Hastanelerin mikro düzeyde, kendi yaptıkları alımları toptan satma İmaya, makro düzeyde ve mevzuat elverdiği oranda diğer hastanelerle ortaklaşa yapacakları satmamaları da toplu alıma imkan verecek şekilde hazır ladıkları taktirde önemli oranda fiyat tasarrufu sağlana cağı kanısındayım. Araştırmanın sonuçları, etkin bir malzeme planlaması yapıldığı taktirde, hastane yöneticilerinin toptan satınalma yapmalarını teşvik edici nitelikte görülmüştür. Ülkemizde hastaneler açısından toplu satınalma ile ilgili yapılan bir çalışmaya rastlanmadığından rakamsal tasarruf oranı verilememiştir. Ancak Tablo 2' deki Birleşik Devletler ve Kanada' daki büyük toplu satınalma programları bu tezimizi desteklemektedir. Toplu satınalmayı bir anlamda hastanelerin koope ratifleşmesi olarak ta düşünebiliriz. Bu durumda kooperatif belli mallarda alıcı tekeli durumuna gelebilir ve bu piyasanın avantajlarından da yararlanabilir.