Bir pamuklu dokuma işletmesinde sağlık ve sağlık dışı nedenlerle iş günü kayıpları ve üretime etkilerinin incelenmesi

Abstract

ÖZET Bu araştırma bir pamuklu dokuma işletmesinde 1986 yılı verilerine dayanarak, işletmede sağlık nedeniyle ve sağlık dışı nedenler ile işe devamsızlık sonucu meydana gelen iş günü kayıplarını 1. İşçilerin demografik özellikleri yönünden, 2. İşçinin işletmede çalıştığı bölüm, ücret şekli, çalışma şekli, hizmet süresi yönünden, 3. Üretim ve ekonomik kayıp yönünden incelemek için 1987 yılında yapılmıştır. 2211 işçinin çalıştığı işletmede, 1986 yılında 144 iş kazası meydana gelmiştir. İş kazası oranı % 6.5» iş kazası sıklık hızı yüz binde 2.88, iş kazası ağırlık hızı ise yüz binde 22.22'dir. İş kazası başına ortalama iş günü kaybı 7.7 gün olarak bulunmuştur. İşletmede iş kazası oranları İplik, Dokuma, Terbiye, ve Makine-Bakım bölümlerinde yüksek bulunurken, iş kazası başına ortalama iş günü kaybı Sosyal Hizmetler, Atölye ve Enerji bölümlerinde yüksek bulunmuştur. İşletmede çalışan işçiler yönünden iş kazası oranların evli, erkek, okur-yazar ve ilkokul eğitim gören ve 6-10 yıl hizmeti olan işçilerde yüksek bulunurken, yaş grupları arasında birbirine yakın oranda bulunmuştur. İş kazası başına ortalama iş günü kaybı, bekâr, kadın, lise ve üzeri eğitim gören, 46 yaş ve üzerinde ve82 1-5 yıl hizmet süresi olan işçilerde daha fazla bulunmuş tur. İş kazası oranları yönünden işçilerin çalışma şekli (vardiya -gündüz) arasında fark olmadığı, ücret şekli (akort-tam zamanlı) arasında fark olduğu, iş günü kaybı yönünden ise işçilerin çalışma şekli ve ücret şekli arasında fark olmadığı saptanmıştır. İş kazalarının çoğunluğunun işe başlandıktan sonra ilk üç saat (% 58.1) içerisinde, 23-07 vardiyasında ise son saatlerde olduğu saptanmıştır. İş kazası sonucu en fazla yaralanan organ el (% 53.5), yaralanma türü ise yara (% 57.6) dır. İş kazalarının büyük oranda (% 75.0) emniyetsiz durum almak nedeniyle meydana geldiği saptanmıştır. İşletmede 1986 yılında 2211 işçinin hastalanma sa yısı 2619, hastalık sıklık hızı % 118, hastalık başına ortalama iş günü kaybı 3.75 gün ve işçi başına ortalama iş günü kaybı 4.45 S^n olarak bulunmuştur. İşletmede hastalık sıklık hızı en fazla İplik (% 127), en fazla hasta başına iş günü kaybı (5.4 gün) ve işçi başına ortalama iş günü kaybı (5.9 gün) Personel ve Sağlık bölümünde olmuştur. İşçi başına ortalama iş günü kaybı yönünde bölümler arasında fark olduğu saptanmıştır. Hastalık nedeniyle en fazla iş günü kaybı kış ve sonbahar mevsiminde olmaktadır.83 İşletmede hastalık nedeniyle işçi başına ortalama iş günü kaybı yönünden işçilerin çalışma şekli, hizmet süreleri, yaş grubları, medeni durumları ve eğitim düzeyleri arasında istatistiksel farklılık olduğu, işçilerin ücret şekli ve cinsiyetleri arasında fark olmadığı saptanmıştır. İşletmede çalışan işçiler yönünden hastalık sıklık hızları akort ücret şekline göre çalışanlarda (% 119.9), 6-10 yıl hizmeti olanlarda (% 120.1), 25 yaş ve altındaki işçilerde (% 120,6), lise ve üzeri eğitim görenlerde (% 125.1) ve boşanmış işçiler dikkate alınmadığında evlilerde (% 118.4) yüksek bulurken, erkek ve kadın işçilerde eşit (,% 118.4) bulunmuştur. Sağlık dışı nedenlerden dolayı işletmede işçi başına ortalama iş günü kaybı 4.64 gündür. Sağlık dışı neden ler içerisinde en fazla sosyal izin (7521 gün) kullanılmıştır. Sağlık dışı nedenlerden dolayı işçi başına ortalama iş günü kaybı inşaat bakım bölümünde (5.5 gün) çalışan işçilerde, 1 yılın altında hizmet süresi olanlarda (6.37 gün), 25 yaş ve altındaki işçilerde (5.42 gün), kadınlarda (5.06 gün) ve boşanmış işçilerde dikkate alınmadığında bekâr işçilerde yüksek bulunmuştur. Sağlık dışı nedenlerle meydana gelen işçi başına ortalama iş günü kaybı, işçilerin çalışma ve ücret şekli yönünden birbirine yakın değerler elde edilmiştir.84 Sağlık dışı nedenlerle en fazla kış ve sonbahar aninde iş günü kaybı olmuştur. İşletmede 1986 yılında iş günü kaybı nedeniyle oluşan üretim kaybı 636104.7 metredir. Üretim kaybı sonucu ekonomik kayıp ise 1.081.377.990 TL. 'sidir. İşlet medeki tüm üretim ve ekonomik kaybın % 5' ini iş kazası, % 46. 4 'ünü hastalık ve % 48.6,sını sağlık dışı nedenler sonucu meydana neden iş günü kayıpları oluşturmaktadır.