L`évaluation critique de l`âme en tant que principe des êtres animés dans l`oeuvre d`Aristote

Abstract

Bu tezde, Peri Psykhês kitabını referans alarak, Aristoteles düşüncesi açısından psykhê meselesinin merkezi önemini sergilemeye çalıştık. Aristoteles'e göre, psykhê asli olarak canlıların ilkesidir. Canlı olmak ise hayat adı altında « beslenmek », « büyümek » ve « yaşlanmak-bozulmak » filleri ile sınırlıdır. Doğanın müşahadesi içinde bu kritere uyan üç tür canlı tespit edilir: « bitkiler », « hayvanlar » ve « insanlar ». Bu üç tür de psykhê'yi haizdir. Mesele bu üç türde ortak olan ve olmayan özellikleri ortaya koyarak genel ve ortak bir psykhê tanımının verilip verilemeyeceğidir. Araştırmamızın kritik noktası « canlıların ilkesi olarak psykhê »'nin « fiziksel cisim » ve « hareket » ile olan ilişkisidir. Doğa, Aristoteles tarafından, « hareketin ilkesine sahip olanın ousia'sı » olarak tanımlanır. Hem canlı, hem de cansız cisimler, Aristoteles için, « unsurlar » denen « basit cisim »lerin karışımından meydana gelmişlerdir. Basit cisimlerin « yukarıya ve aşağıya doğru kendine has ve zorunlu hareketleri » vardır. Herhangi bir « engelleme » olmadığında basit cisimler yukarıya ve aşağıya doğru kendi doğal yerlerine giderler. Hal böyle ise hayatı haiz « doğal cisim »lerin « üç temel hareketi », « basit cisim »lerin bu temel hareketleri ile çelişmektedir. Zira ne « beslenmek », ne « büyümek », ne de « yaşlanmak », basit cisimlerin « doğal çizgisel hareketleri »ne benzememektedir. Daha ziyade psykhê doğal basit cisimlerin hareketlerini değiştirmiş gibi görünmektedir. Psykhê canlı cisimlerin ilkesi ise, onun tanımı ya fiziksel olanın tanımı ile örtüşecektir ya da ondan tamamen ayrı olacaktır. Aristoteles'e göre, psykhê, « bedenlenmiş ve potansiyel olarak hayata sahip bir cismin ilk entelekheia »sıdır. Psykhê, bu manada, « potansiyel olarak hayatı haiz cismin mahiyeti »dir. Ancak, Aristoteles, bazı cisimlerin aynı dört unsurdan oluşmasına rağmen neden cansız, diğerlerinin de neden canlı olduğunu, cismin malzemesi itibari ile açıklayamamaktadır. Ayrıca, psykê'nin ilkesi olduğu canlı olmayı ve hayatı karakterize eden üç temel hareket, hayvanlardaki hissetme ve insanlardaki akıl fiillerini de açıklar gözükmemektedir. Böylece bizzat Aristoteles'in homonimi ikazı, psykhê'nin anlaşılmasında da bir dizi güçlük olarak karşımıza çıkmaktadır.

In this dissertation, we tried to expose the key importance of problem of psykhê in the thought of Aristotle, by referring to the book of Peri Psykhês. According to Aristotle, psykhê is the principle [arkhê] of the living beings. As for living beings, they are characterized by the acts of self-sustenance, growth and decay under the name of life. In nature, we observe three kinds of things which conform to this criterion: plants, animals and human beings. The problem is to determine whether psykhê has a common definition for these three things, or not. The intelligence [nous] in human beings is a paradigmatic example for this problem. How is it possible to consider the intelligence facing movements of the self-sustenance, growth and decay? If these three movements or acts are sufficient to determine life, will the intelligence [nous] also be accepted as the characteristics of life? what is natural is defined as what has the capacity to move itself. Natural things [living beings or not] are composed of elements [fire, air, water, earth]. Natural things have the movement [kinêsis] of transport [phora]. Unless there is an obstacle, elements go to their natural places by moving upward and downward. If this is the case, the three fundamental movements of the living beings contradict with the movements of elements. Because, neither self-sustenance, nor growth and nor decay resemble the linear movements of the elements. In that case, psykhê seems that it changes these movements of the natural bodies composed of elements having linear natural movements. Aristotle defines psykhê as the eidos of the natural thing having life potentially. Aristotle defines psykhê as the first entelekheia of a natural organized thing having life potentially. And psykhê, in this sense, is affirmed as the quiddity [to ti en einai] of a natural thing having life potentially. Nevertheless, Aristotle cannot give an adequate explanation why there is a distinction as living and non-living beings on the basis of four elements, since living natural beings or not are made up of four elements. On the other hand, it seems that these three acts signify adequately the movements of plants. And if it is the case, how is it necessary to explain some other acts as transport [phora], sensation [aisthêsis] and intelligence [nous] apart from these three acts which are identical to life?