Le supporterisme comme une identite contre culturelle : etude des modes de construction identitaire dans et autour des stades de football a istanbul

Abstract

Bu çalıĢma, Türkiye endüstriyel futbol dünyasında mevcut olan iktidar veözneler arasındaki hegemonya iliĢkilerine odaklanmaktadır. Endüstriyel futbolun,taraftar gruplarının topluluksal davranıĢlarını nasıl etkilediğini ve bireylerin bir grupiçerisinde olup bir karĢı takıma, imtiyazlı resmi kiĢiliklere veya politik iktidarkesimlerine karĢı nasıl toplumsal olarak davranıĢ kalıpları geliĢtirdiği, bizim merakkonumuzdu.ÇalıĢma boyunca, modern futbol dünyasında gerçekleĢen ekonomik durumları,kültürel yapıları ve politik geliĢmeleri inceledik. Futbolun kolektivizmpotansiyellerini kavramak için ise tarihsel bir perspektif geliĢtirmek gerekiyordu.Dahası futbolu, bireylerin kolektif kimliklerini içinde kurdukları bir toplumsal oyunolarak irdeledik.Ġstanbul‟un üç büyük kulübünün (BeĢiktaĢ JK, Fenerbahçe SK, GalatasaraySK) taraftarları arasındaki kimliksel yapılanma süreçleri, bu çalıĢmanın temel bahsiolarak analize tabi tutuldu. Kimliksel tanınmaları ve cemaatsel pratikleri baĢta olmaküzere, taraftarların kendini ifade etme biçimleri incelendi. Daha doğru ifadeyle buçalıĢmada asıl amacımız, taraftarların futbol iktidarını ele geçirmek için nasılmücadele ettiklerini araĢtırmaktı. Bu bağlamda taraftarların, nasıl eyledikleri,motivasyon kaynaklarının neler olduğu, kime karĢı birleĢtikleri, hangi koĢullardapolitikleĢtikleri ve Ģiddete niçin baĢvurduklarına yönelik birtakım sorularıyanıtlamaya çalıĢtık.AraĢtırmamızın sorunsalını Ģu Ģekilde ifade edebiliriz: Endüstriyel futbolmantığı, futbol oyununu bir ticari ürün ve bir eğlence sektörü aktivitesi olarakyönetmektedir. Kamuyu ise müĢteri olarak görmektedir. Fakat taraftarlar, gösterininsteril ve elit yönelimini, kendi özgün toplumsallaĢma yöntemleri aracılığıyla bertarafederler. Sonuç olarak, taraftarlar futbol kapitalizmi içerisinde bir toplumsal aktörolarak yer edinmeyi mümkün hale getirirler.Hipotezlerimizi ise Ģu Ģekilde sıralayabiliriz: a. Futbolun oyun mekânının 20.yüzyıl boyunca soylulaĢtırılması, futbolu bir büyük kapitalist faaliyetedönüĢtürmüĢtür. Futbol artık bir gösteri kültürü oluĢturma amacındadır veendüstriyel futbol olarak adlandırılmaktadır, b. Futbol endüstriyelleĢtikçe, içindeiktidar mücadelelerinin gerçekleĢtiği bir politik oyun haline gelmiĢtir. Taraftarlar,oyuncular ve yöneticiler arasındaki mesafe git gide açılmıĢtır, c. Bir takımıdestekleme üslupları arasında farklılıklar söz konusudur. Bu, aidiyetin boyutunu vetaraftarlık kültürünün seviyesini de belirleyen Ģeydir, d. Ġstanbul‟un üç büyükkulübünün (FB, BJK, GS) taraftar grupları arasındaki tabakalaĢma, gruplarınkarakteri ve politik adanmıĢlığına göre farklılaĢır. Tribün grupları fazlasıylabölünmüĢ durumdadır, e. Ġstanbul taraftarlarının tribün kültürleri ve sembolikeylemsellikleri ayrıcalıklıdır. Onlar, tüm ülke için bir hayali cemaat yaratırlar, f.Ultra taraftar grupları mini-toplumsal yapılar etrafında örgütlendikçe, semtçi ve xivmikro-milliyetçi tutumlara daha çok uyum sağlar hale gelirler, g. Taraftareylemsellikleri, rakiplerine, resmi ve politik iktidarlara karĢı bir Ģiddet içerir. Bubahiste Ģiddet, kendini ifade etme ve kimliksel kurulum yöntemidir, h. Bir aĢırılıkörneği olarak ultra taraftarlık, adına ultra-politik taraftarlık diyeceğimiz bir yenitarza doğru dönüĢüm geçirmektedir. Bu kimliksel dönüĢüm endüstriyel futbolunsonucudur, i. Birbirinden farklı takımları destekleseler de, ultra-politik taraftarlarkendi öz ifade biçimlerini geliĢtirirler. Alt-kimlik addedilen taraftarlıklarını, bir üstkimlikselformata dönüĢtürürler ve bir amaç birliği etrafında birleĢirler.Taraftarları, endüstriyel futbol rejiminin merkezindeki unsurlar olarak elealdık. Ġstanbul‟un üç büyük kulübünü destekleyen 30 taraftarla derinlemesinegörüĢmeler yaptık. GörüĢmecilerin bir profesyonel kulübü tutma nedenlerinianlamayı amaçlayan sorular yönelttik.Ağustos 2013 ve Ocak 2014 tarihleri arasında kadar saha çalıĢmamızıgerçekleĢtirdik. 26 görüĢme planlı, 4 görüĢme tesadüfî gerçekleĢti. GörüĢmecilerinortalama yaĢı 30‟du ve yaĢ aralıkları 18‟den 54‟e kadardı. Ek olarak, her takımdanbir kadın taraftarla görüĢme gerçekleĢtirdik. Örneklemimizin diğer karakteristiközelliklerini ve bilgilerini edinebilmek için, yaĢ, cinsiyet ve meslek gibi kategorileroluĢturduk. Fakat bunlar çalıĢmamızın sonuçlarını değiĢtiren faktörler değildi. Bubağımsız değiĢkenler, her ne kadar niteliksel çalıĢma sonuçlarımızı etkilemese de,taraftar popülasyonlarının demografik özelliklerini anlamamızda bize yardımcı oldu.GörüĢmecilere olan sorularımız dört ana hat üzerinden Ģekillendi: Ġlkin bireyseldurumları ve futbola dair görüĢleri hakkında konuĢtuk. Ardından bir topluluk içindeolmanın ne anlama geldiği üzerine sorular sorduk. Buradaki amacımız, taraftarlığıntoplumsal eylem niteliğini kavramaktı. Sonrasında, politik görüĢ ve deneyimleriüzerine konuĢtuk. Son olarak, futbolun endüstriyel koĢulları üzerine fikirlerinisorduk.Kendimizi yalnızca görüĢmelerle sınırlamamak adına, taraftarların gündelikyaĢamına tanıklık ettiğimiz katılımcı gözlemlerde de bulunduk. Maçlara gitmeninyanında çeĢitli taraftar organizasyonlarına da katıldık.Amacımız aynı zamanda, taraftarların kendilerini hangi saiklerletanımladıklarını anlamak olduğundan, bir tipoloji oluĢturduk. Buna göre üç tiptaraftar kültürü mevcuttur: seyirci, ultra taraftar ve politik taraftar. Seyirci, baĢarılıbir seyirlik aktivite peĢinde olan, maç takibi bir tür konfora dayanan kimsedir. Ultrataraftar, tuttuğu takımı destekleyiĢinde sergilediği aĢırılıklarla ve otonom yapısıylatanımlanabilir. KarĢı-iktidarsal örgütleniĢleriyle destekledikleri takımı etki altınaalmayı amaçlarlar. Takımlarına tamamen sadıktırlar. Politik taraftar ise, futbol ileideolojik gerekçelerle ilgilenen kimsedir. Futbol otoritelerinin direkt karĢısındakonumlanırlar. Onlar için futbol alanı, direniĢ alanıdır. Bu üç tür taraftarlık arasındageçiĢlilikler de mevcuttur: Örneğin bir taraftar hem ultra hem de politik bir kiĢiliksergileyebilir. Futbolda mevcut olan dikey ve yatay iktidar hiyerarĢilerini vetaraftarların kimliksel kuruluĢlarını anlayabilmek için bu üç taraftar tipolojisinikullandık.ÇalıĢmamızın neticesinde Ģu sonuçlara vardık: xvĠlk bulgumuz, taraftarlığın her-şeye karşı kimliksel yapılanıĢı idi: Bir taraftarolmak ve bir seyirci olmak, taraftarlığın aidiyet grupları için ilk ayrımı iĢaretetmektedir. Buna göre taraftar olmak, futbol dünyasında oyuncu/aktör olmayatekabül ederken, seyircinin müĢteri/nesne oluĢuna karĢı bir tepkidir de. Bir taraftar,futbol oyununda on ikinci adam olarak düĢünülmektedir. Bir diğer farklılaĢma ise,farklı takım taraftarlarının ultra taraftar grupları arasındaki ayrımdır. Buradakifarklılık, rakip taraftar grupların hasmane iliĢkilerinden ileri gelir.Ġkinci sonucumuz, tribün topluluklarının, içinde birleĢtikleri, mücadeleverdikleri ve kendilerini gerçekleĢtirdikleri mini-toplumsal düzeneği inĢa etmiĢolduğuydu. Bununla birlikte, tribün gruplarının fazlasıyla bölünmüĢ olduklarını tespitettik. Fakat heterojen yapılarına rağmen taraftar grupları bir bütünlük içinde tasavvuredilmektedirler. Kolektif davranıĢ kodları mikro milliyetçi ve semtçi dinamiklerleĢekillenmektedir.Son bulgumuz, taraftar pratiklerinin politik eğilimleri üzerineydi: Ġki türprotesto kültürü keĢfettik. Ġlki, futbol dünyasında sözü geçen resmi kuruluĢlara vedesteklenen takım yönetimlerine karĢı olanıydı. Bu tür eylemler ultra taraftargruplarına aitti. Bununla birlikte, bir politik sorumlulukla iliĢkilendirilebilecek, ikincitür bir eylemcilik de vardı. Bu taraftarlar, politik iktidarlara karĢı politik gerekçelerleprotestolarda bulunmaktaydı. Politik kiĢilikleri, siyaseten güncel olayları ve sosyaladaletsizliğe özgü durumları eleĢtirmekteydiler. Bunlar, binlerce kiĢinin katıldığıkitlesel yürüyüĢler ve tribün aktiviteleri ile bir karĢı iktidar dinamiğiyaratmaktadırlar.Özetle futbolun, toplumumuzun bir mikro-kozmosu olduğunu tespit ettik.Ayrıca, baĢlangıcında kitlelere özgü toplumsal bir oyun olan futbolun, kapitalistrasyonalite tarafından niteliksel olarak nasıl dönüĢtürüldüğü ve buna karĢıninsanların hala nasıl bu oyunu desteklediklerini gördük.

This research focuses on the dominating relations between the powers andsubjects of industrial football in Turkey. We were curious about how industrialfootball affect community behaviors of groups of supporters and how individualsbehave socially in a group against an opponent as a team, as privileged officers and arepresentative of the political power class.During the research we addressed the economical conditions, culturalstructures, and political developments in the world of modern football. In order tounderstand the collective potential of football it was necessary to develop a historicalperspective. After that we theorized football as a social game in which individualsconstruct their collective identities.The process of identity construction among supporters of the three big clubs inĠstanbul (BeĢiktaĢ JK Fenerbahçe SK Galatasaray SK) is analyzed as the basis of thisstudy. Recognition of identity and community practice comes first, the way that theyexpress themselves. Actually, our real aim in this study was to find out how thesupporters fight for the power of football. We tried to answer several questions suchas; how they act, what their motivations are, to whom they unite against, whichconditions they politicize under, the reasons why they resort to violence.Therefore we put the problematic of our research this way: the industrialfootball runs the game as a commercial product and a show-business. It considers thepublic as clients. However, supporters develop their own socialization method bywhich they change sterile and elite orientation of the show. As a result they make itpossible to become actors in the world of football capitalism.We specified our hypothesis as follows: a. During the 20th century, footballhas become a big capitalist business, by the gentrification space of the game.Football is called industrial football as it establishes a show culture, b. Duringhistory, the more football became industrialized, the more it became a political gamein which the war of domination is achieved. Triangular distances between thesupporters, administrators and players have enlarged, c. There is a differentiation inthe ways of supporting a team. It determines the level of supporter culture and thedimension of the membership, d. Stratification between groups of supporters of thethree big clubs in Istanbul (FB, BJK, GS) is differentiated to the extent of thecharacter and political commitment. The tribunes groups are so divided, e. LocalĠstanbul supporters' tribune culture and symbolic practices are privileged. Theycreate an imaginary community for the whole country, f. The more ultras supportersare organized within frameworks of mini societies, the more they are adapted toregionalist and micro-nationalist behaviors, g. Supporter actions involve violencethat is directed against their opponent, officers and political power. Violence is a wayof expression; it affirms the identity construction, h. Ultras supporterism, which is aform of extremism, transforms into a new format: the ultras-political supporterism. xiThis identity change is a result of industrial football, i. Ultras-political supporters,although they support the different teams, create their own language by which theytransform their being sub-identity to a supra-identification and reassemble in thesame order of unity.We accepted supporters as they are the center of this new industrial footballregime. We made semi-structured interviews with 30 supporters of three big clubs inĠstanbul. We have asked questions to understand their choices in their way ofbelonging to a professional team.We conducted our fieldwork during August 2013 until January 2014. Our 26interviewees were scheduled and 4 were random. The average age was 30, and allinterviewers are aged between 18 and 54 years. In addition, we interviewed a womansupporter from each team. In order to see other data and the characteristics of oursample, we have made categories of age, sex and occupation; but they did not changethe overall results of our work. Although these independent variables did not affectour qualitative research results, they helped us to understand the fundamentaldynamics of the supporter populations.Our questions were shaped around four main headings general ideas aboutfootball: First we talked about individual conditions and their general ideas aboutfootball. Then we asked questions about individual actions in a community. Our aimwas to understand how the act of being a supporter transforms into a social action.After that, we talked about their political views and practices. Finally, we asked theinterviewees' opinions about the industrial conditions of world football of today.Furthermore, as we did not want to limit ourselves with the interviews only, wemade participatory observations whereby we have been in the daily lives ofsupporters. We also participated in matches to the stadium and various events ofsupporters.As our objective was therefore to examine how to identify supportersthemselves, we made a typology. There are three types in supporter culture: thespectator, the ultras supporter, and political supporter. The spectator looks to meet agood show, the way to follow matches of them depends to a need for comfort. Ultrassupporter is someone who can be defined by extremism of their support and theirautonomy. They seek to influence the club supported by forming in counter-powerstructure. They are extremely loyal to their club. Political supporter is an individualwho interested with football by ideological motivations. They are built directlyagainst the football authorities. The space of football is a space of resistance forthem. There are also interpenetration identities in these three types of supporterism:for example, a supporter can be defined as ultras and at the same time as a politicalfigure. To understand the construction of identity of supporters and then vertical andhorizontal domination in the world of football, we used these three types ofsupporterism.At the end of the research, we achieved these results:xiiThe first result was the all-against identity construction of the supporterism: Tobe a supporter and to be a spectator is the first division of belonging communities infootball. It is to say that being a fan is a sort of being a player/actor in this world, andit is against by being client/object as a spectator. A supporter is considered as thetwelfth man of the game of football; that is to say it is a kind of being player/actor infootball. There is also another differentiation concerning the practice of differentclubs‟ ultras supporters. Rather, it is an adversarial relationship of opponents groups.Our second result was that the tribune communities build their mini-societalstructure in which they unite, fight and realize themselves. We also found out that,the tribune communities are mainly split. Despite their heterogeneity, they areconceived as a whole. Their collective behavior codes are shaped under the micronationalistand quartieriste dynamics.Our final result is about the political tendency of the practice of supporters: wediscovered two different protest types of the supporters. The first was thedemonstration against leaders of supported clubs and official institutions in the worldof football. Rather, it was owned by the type of ultras supporters. However, thesecond way of manifestation depended on political commitment. The supporters heremade protests against the political powers with the political reasons. They criticizedpolitical figures, actual events in political circus and present social injustices. Theyrealized a counter-power centre by their massive march and tribune activities inwhich thousands of people participate.Briefly, we came to the conclusion that football is seen as a microcosm ofsociety. We have also seen how a common game in the beginning has changedqualitatively by capitalist rationality and how people still supported the game.